Geweldloos verzet in gezinnen

Methodebeschrijving-Geweldloosverzet-in-gezinnen_0.pdf 639.39 KB

In een evaluatie rapporteerde 80% van de ouders een afname van machteloosheid en van conflicten en een toename van positief contact met hun kind. De brief naar bekenden waarin het verzet tegenover het kind wordt aangekondigd, het betrekken van steunpersonen en het maken van verzoeningsgebaren zijn volgens hen essentiële onderdelen. In een supportgroep voor ouders vinden zij herkenning en doorbreken zij hun isolatie en schaamte. Effectonderzoek naar de Engelse methode Non-violent Resistance toont aan dat de belangrijkste doelen van het programma behaald zijn.

Doel

Het primaire doel van de methode is dat ouders, met de hulp van  hulpverleners, supporters uit het eigen netwerk en andere betrokkenen (bijv. leraren) een einde maken aan het gewelddadige of anderszins destructieve gedag van hun kind zonder dat dit tot escalatie leidt.

Doelgroep

De doelgroep van de methode bestaat uit kinderen, jongeren en jongvolwassenen van   4 tot ong. 25 jaar die gewelddadig of zelfdestructief gedrag vertonen en hun ouders en andere betrokkenen die met het gezin of de puber te maken hebben (Lebowitz et al., 2012).

Aanpak

Geweldloos verzet is een nieuwe vorm van gezag.
Centraal staat een attitude van ‘presentie’ die tot uiting komt in:

• Het vergroten van aanwezigheid en betrokkenheid
• Het voorkomen van escalaties door controle over het eigen ouderlijke gedrag (het weerstaan van provocaties en zelf strikt vermijden van fysieke of verbale agressie)
• Het doorbreken van het isolement en creëren van een support-netwerk
• Een duidelijke stellingname tegen geweld, risicovol en zelfdestructief gedrag.

Vanuit deze attitude kunnen ouders/opvoeders zich op constructieve en vastberaden wijze verzetten tegen onacceptabel gedrag door middel van een geheel van met elkaar samenhangende maatregelen die elkaar onderling versterken. De aanpak die de ouders gaan hanteren om de situatie te verbeteren en te zorgen dat het geweld niet escaleert, bestaat uit de volgende onderdelen.

• De aankondiging aan het kind dat de ouders verandering van de situatie willen en daar aan gaan werken op een andere manier dan voorheen en met steun van supporters uit de omgeving van het gezin
• De sit-in, om duidelijk te maken dat de ouder het destructieve gedrag niet langer accepteert en  het kind vraagt om een oplossing te bedenken.
• Bevelen weigeren: het doorbreken van de gewoonte om tegemoet te komen aan eisen van het kind die (al of niet met dreigementen) worden afgedwongen.
• De telefoonronde, waarin de ouders systematisch telefonisch contact zoeken met contactpersonen van het kind.
• Het volgen van het kind als de ouders eenmaal weten waar het is.
• De staking, waarbij het hele gezin drie dagen thuisblijft en alle overige werkzaamheden afzegt.
• Verzoeningsgebaren, die helpen de relatie met het kind te verbreden, zodat die niet langer alleen nog uit conflicten bestaat.

Daarnaast geeft de handleiding handvatten voor samenwerking met school en voor het inzetten van geweldloos verzet in de gemeenschap.

Uitvoerende organisaties

Instellingen die een aanbod hebben voor gezinstherapie kunnen de methode toepassen.
Dit kan binnen instellingen van het algemeen maatschappelijk werk, de jeugdzorg en binnen de geestelijke gezondheidszorg gebeuren.
Toepassing is zowel mogelijk in de ambulante als in de residentiële hulpverlening.
Daarnaast is de methode toepasbaar in het onderwijs en in buurtgemeenschappen.

Onderzoek

Er is een onderzoek gedaan naar de praktijkervaringen met de methode in Nederland (Rodenburg, Breugem & Tempe, 2010). In deze eindevaluatie rapporteerde 80% van de ouders een afname van machteloosheid, de inzet van hulptroepen, een sterke vermindering van conflicten in frequentie en intensiteit en een toename van positief contact tussen ouders en kind. De aankondigingsbrief die verstuurd is naar bekenden − waarin het verzet tegenover de jongere wordt aangekondigd − het betrekken van steunpersonen en het maken van verzoeningsgebaren zijn volgens de ouders essentiële onderdelen. In de onderzochte variant van de methode wordt gebruik gemaakt van een oudergroep, met als doel ervaringen uit te wisselen en elkaar te steunen en te adviseren. De oudergroep heeft volgens de bij de evaluatie betrokken ouders veel meerwaarde boven individuele gezinstherapie. In de groep vinden zij herkenning en doorbreken zij hun isolatie en schaamte.

Uit een gerandomiseerde pre-poststudie met follow-up naar de Engelstalige methode Non-violent Resistance van Haim Omer (Weinblatt & Omer, 2008) blijkt dat de belangrijkste en meest expliciete doelen van het programma behaald zijn. In vergelijking met de controlegroep vertoonde de groep die training met NVR had gehad een vermindering van ouderlijke machteloosheid en een vermindering van escalerend gedrag. Ze vertoonden een vermeerdering van waargenomen sociale steun. De sociale steun was echter in de follow-up weer gedaald. Het negatieve gedrag van de kinderen, zoals de ouders dat waarnamen, verminderde ook zichtbaar.

In een Randomized Clinical Trial in Duitsland (Ollefs, Von Schlippe, Omer & Kriz, 2009) is de methode ‘geweldloos verzet’ vergeleken met de methode ‘Triple-P’ en met een controlegroep.
Beide interventies vertoonden in vergelijking met de controlegroep een significante toename van ouderlijke presentie, een sterke afname van escalaties, een significante toename van opvoedingsvaardigheden van de ouders en een significante afname van somberheid en machteloosheid van de ouders. Alleen de methode ‘geweldloos verzet’ gaf ook een significante verbetering van de gedragsproblemen van de jongeren te zien.

Samenvatting werkzame elementen

• Geweldloos verzet: straffen en belonen wordt vervangen door geweldloos verzet om zo onderdrukkend gedrag van de ouders  te voorkomen 
• Via een duidelijke stellingname tegen geweld, risicovol gedrag en antisociaal gedrag, dergelijk gedrag stoppen.
• Doorbreken van geheim: door de omgeving te informeren over het gewelddadig gedrag en hun hulp te vragen ontstaat sociale steun voor zowel ouder als kind.
• De onderling samenhangende maatregelen, zoals de sit-in, de staking en de telefoonronde, versterken elkaar en helpen ouders handelend op te treden en hun ouderlijke aanwezigheid te tonen.
• Het werken aan realistische en heldere kortetermijndoelstellingen maakt de kans van slagen groter.
• Het herstellen van de relatie en onderling respect via verzoeningsgebaren, zodat de relatie niet meer alleen uit conflicten bestaat.