Vouchersysteem

Het Vouchersysteem is een methode om de leefbaarheid en de sociale cohesie in een wijk te verbeteren door bewoners de regie over hun eigen leefomgeving te geven. ‘De regie hebben’ bestaat uit zelf bepalen wat belangrijk is voor de buurt, zelf een initiatief indienen en de plannen uitvoeren en zelf budgethouder zijn.

Methodebeschrijving-vouchersysteem.pdf 575.27 KB

De praktijkervaringen zijn positief: de methode is toegankelijk en laagdrempelig en het aantal initiatieven dat wordt ingediend is doorgaans hoog. Ook ontstaan er nieuwe verbanden tussen bewoners en geven zij aan veel te leren van het werken met vouchers.

Doel

Het algemene doel van het Vouchersysteem is het verbeteren van de leefbaarheid en de sociale cohesie in de wijk door bewoners via financiële zeggenschap de regie over hun eigen woon- en leefomgeving te geven. ‘De regie hebben’ betekent naast financiële zeggenschap ook zelf bepalen wat belangrijk is voor de buurt en zelf de plannen uitvoeren.

Doelgroep

Het Vouchersysteem is bedoeld voor alle bewoners van een wijk, ongeacht leeftijd, etniciteit, actief of niet-actief.

Aanpak

Een voucher is een manier voor bewoners om een wijkbudget uit te geven, waarbij de verantwoordelijkheid bij de bewoner komt te liggen. De spelregels van het Vouchersysteem zijn beschreven in een modelverordening. Gemeenten die met het Vouchersysteem aan de slag willen stellen de modelverordening vast in de gemeenteraad. Daarnaast moet er een regiegroep van bewoners worden opgericht. De regiegroep heeft als belangrijkste taak om bewoners te stimuleren met initiatieven te komen voor verbetering van de leefbaarheid en sociale cohesie in de wijk. Vervolgens controleren de regiegroepleden of de initiatieven aan de spelregels voldoen en kennen de vouchers toe aan bewoners die met een goed initiatief gekomen zijn. Vervolgens organiseren zij - wanneer nodig - een wijkraadpleging om advies te vragen en in de wijk bekend te maken aan welke initiatieven een voucher is toegekend. De initiatieven worden door bewoners zelf uitgevoerd. Het geld wordt in de vorm van vouchers uitgegeven. Met deze vouchers kunnen rekeningen via de gemeente of via een andere organisatie (bijvoorbeeld een huurdersvereniging) betaald worden. Ook kunnen kleine bedragen in cash worden opgenomen. Zowel de regiegroep als de bewoners kunnen extern ondersteund worden. Gemeenten wordt geadviseerd om maximaal 10% van het totale beschikbare budget te reserveren voor uitvoeringskosten, voor communicatiekosten en voor ondersteuning van bewoners en regiegroepen.

Uitvoerende organisaties

Het Vouchersysteem is ontwikkeld voor de aandachtswijken in Nederlandse gemeenten als een manier om bewonersbudgetten in te zetten. In 2010 werkten zestien gemeenten met het Vouchersysteem. Het Vouchersysteem is een open methode. De spelregels in de modelverordening kunnen aangepast worden aan lokale wensen. Daardoor bestaan er verschillende varianten van het Vouchersysteem, aangepast aan de specifieke lokale situatie.

Ontwikkelaar

Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA)
Thijs van Mierlo
thijs@lsabewoners.nl
030 231 75 11

Onderzoek

Van de G31-gemeenten werken zestien gemeenten met het Vouchersysteem. Evaluaties wijzen uit dat het systeem overwegend goed ontvangen wordt. Bewoners ervaren het Vouchersysteem als positief. Het is toegankelijk en laagdrempelig, het aantal initiatieven dat wordt ingediend is doorgaans hoog en bewoners zeggen er veel van te leren (Tonkens & Kroese, 2009; Jacobs, 2010, Engbersen e.a., 2010; Meijering & Van Rooijen, 2010; Feijt, 2010). Onderzoek wijst uit dat gemeenten over het algemeen een grote diversiteit aan bewoners weten te betrekken. Het Vouchersysteem draagt ertoe bij dat mensen elkaar treffen en dat er nieuwe verbanden tussen groepen bewoners tot stand komen (Tonkens & Kroese, 2009; Jacobs, 2010). Vooral wanneer een regiegroep goed ondersteund wordt, wanneer regiegroepen bestaan uit zowel al actieve als nog niet-actieve burgers en wanneer de regiegroep regelmatig samenkomt, is het Vouchersysteem succesvol (Tonkens & Kroese, 2009; Jacobs, 2010). Ambtenaren ervaren dat meer bewoners zich interesseren voor de verbetering van de buurt en vinden het Vouchersysteem over het algemeen goed werken. Tijdens het ondersteunen van regiegroepen lopen zij soms echter tegen verschillende dilemma’s aan waaronder juridische problemen, botsingen tussen ambtenaren en burgers, hoge werkdruk door de noodzakelijke begeleiding, botsingen tussen groepen burgers en het verantwoorden van de burgerinitiatieven naar collega-ambtenaren (Engbersen e.a., 2010; Tonkens & Kroese, 2009).

Samenvatting werkzame elementen

  • Het Vouchersysteem is gemakkelijk toegankelijk en daardoor laagdrempelig.
  • Bewoners hebben de regie over het budget en de verdeling van het budget.
  • Bewoners bedenken zelf wat nodig is voor hun wijk in plaats van een meer topdown benadering waarbij bewoners geïnformeerd worden, hen om advies wordt gevraagd of waarbij bewoners met professionals mogen meebeslissen.
  • Een gevarieerde groep bewoners wordt geactiveerd door het Vouchersysteem.
  • Een gevarieerde groep bewoners komt met elkaar in contact en werkt samen in een regiegroep.
  • De methode kan aangepast worden aan de lokale situatie door gebruik van een modelverordening.Bewoners leren inhoudelijke discussies met elkaar te voeren om gedegen beslissingen te nemen.