Wijk en Psychiatrie

Wijk en Psychiatrie richt zich op mensen met psychische beperkingen. Doel is hun maatschappelijke aansluiting in de wijk te verbeteren en hun sociale netwerk te vergroten, waardoor eenzaamheid wordt voorkomen of verminderd. De aanpak richt zich enerzijds op het creëren van ontmoetingsplekken in de wijk en anderzijds op het creëren van contact. Het ondersteunen van deelnemers bij contacten en activiteiten valt hier ook onder.

Methodebeschrijving-wijk-en-psychiatrie.pdf 750.24 KB

Er zijn twee interne onderzoeken gedaan naar praktijkervaringen. Professionals zijn positief over het werken met de methode en de behaalde resultaten. De meeste deelnemers doen tijdens de activiteiten nieuwe contacten op. Het gaat hier met name om contacten met lotgenoten en in mindere mate met andere buurtbewoners. Uit een intern monitoringonderzoek blijkt dat iets minder dan de helft van de geïnterviewde deelnemers iets actiefs doen in de buurt en driekwart van de geïnterviewde deelnemers het gevoel heeft er (weer) bij te horen in de samenleving.

Doel

De methode Wijk en Psychiatrie beoogt de maatschappelijke aansluiting van mensen met psychische beperkingen in de wijk te bevorderen en daarmee eenzaamheid te verminderen of te voorkomen door het vergroten van het sociale netwerk en het verbeteren van deelname aan activiteiten.

Doelgroep

Wijk en Psychiatrie is primair bedoeld voor mensen met psychische beperkingen, maar kan ook toegepast worden bij andere doelgroepen, zoals mensen met niet-aangeboren hersenletsel.

Aanpak

De methode bestaat uit een aanpak langs twee sporen. Het eerste spoor betreft het creëren van een infrastructuur van ontmoetingsplekken op wijkniveau. Dit zijn plekken waar mensen op een laagdrempelige wijze anderen kunnen ontmoeten en waar activiteiten kunnen plaatsvinden. Het tweede spoor betreft het creëren van contact tussen mensen uit de doelgroep en tussen mensen van de doelgroep en andere wijkbewoners. Dit spoor bestaat uit drie elementen:  toeleiding, het maken van verbinding en ondersteuning van deelnemers bij contacten en activiteiten.

Uitvoerende organisaties

De methode wordt uitgevoerd door een samenwerkend netwerk van welzijnsorganisaties, zorgorganisaties en vrijwilligersorganisaties.

Ontwikkelaar
WELZIN
werkt voor mensen
Drentsestraat 14
3812 EH Amersfoort
www.welzin.nl
www.wijkenpsychiatrie.nl

Contactpersoon
Anne Tuk
033 469 2469
anne.tuk@welzin.nl

Kenniscentrum Sociale Innovatie - Hogeschool Utrecht
www.socialeinnovatie.hu.nl

Contactpersonen
S. Karbouniaris (simona.karbouniaris@hu.nl en 088 481 92 20)
J.P. Wilken (jean-pierre.wilken@hu.nl en 088 481 98 31)

Onderbouwing

De ontwikkelaars hebben voor de theoretische onderbouwing van de methode gebruik gemaakt van principes uit het Kwartiermaken (Kal, 2001; Kal, Post & Scholtens, 2012), de Presentietheorie (Baart, 2001) en de theorieën over rehabilitatie en maatschappelijke steunsystemen (MSS) (zie o.a. Van Weeghel & Droes, 1999; Wilken & Den Hollander, 1999) en empowerment (Van Regenmortel, 2008). Kwartiermaken kenmerkt zich doordat het sterk tweezijdig gericht is: zowel op de persoon die vanwege beperkingen niet zo gemakkelijk deel uitmaakt van de samenleving als op de omgeving waar die persoon mee zou willen doen. De Presentiebenadering benadrukt dat aansluiting met kwetsbare personen die zich niet (meer) in tel voelen, vraagt om een zorgvuldige bejegening waarbij de professional niet zijn eigen agenda op de voorgrond stelt, maar de percepties van de ander. Kwartiermaken en presentie zijn sterk gelieerd aan de rehabilitatiebenadering, waarbij het erom gaat mensen met psychosociale beperkingen te ondersteunen bij het vergroten van hun kwaliteit van leven en het vervullen van sociale rollen. Een MSS is een gecoördineerd netwerk van personen, diensten en voorzieningen waarvan kwetsbare mensen zelf deel uitmaken en dat hen − en eventueel aanwezige mantelzorgers − op vele manieren ondersteunt bij het participeren in de samenleving. In de visie op empowerment van Van Regenwortel (2008) gaat het om het ontwikkelen van ‘trekkracht’ (of ‘pull’) in de samenleving,voor mensen die ‘anders’ zijn, naast de ‘push’ uit de reguliere voorzieningen.

Onderzoek

Er zijn twee interne evaluatieonderzoeken gedaan naar de praktijkervaringen met de methode Wijk en Psychiatrie (Brettschneider et al., 2007; Karbouniaris & Wilken, 2012). De professionals die de methode uitvoeren zijn positief over het werken ermee en de behaalde resultaten. Professionals zijn enthousiast over de activiteiten die zijn gericht op beïnvloeding van beeldvorming. Wijk en Psychiatrie draagt volgens de professionals niet alleen bij aan een betere participatie van de doelgroep in de buurt, maar ook aan de betekenis van het welzijnswerk voor een doelgroep die voorheen niet zo in beeld was.
Ook de deelnemers zijn positief over Wijk en Psychiatrie. De meeste geïnterviewde deelnemers doen (nieuwe) contacten op tijdens de activiteiten en samenkomsten van WeP. Dit helpt hen om niet (verder) in een sociaal isolement te verkeren. Echter, deelnemers hebben ook te kennen gegeven dat de uitwisseling primair met situatiegenoten plaatsvindt en dat slechts op enkele plekken sprake is van integratie met andere buurtbewoners. Verder ervaren de deelnemers dat WeP een positieve bijdrage levert aan het vinden van zinvolle tijdbesteding.

Er is een intern monitoringonderzoek beschikbaar naar WeP (Karbouniaris & Wilken, 2012). Hieruit blijkt dat 15 van de 34 geïnterviewde deelnemers iets actiefs doen in de buurt. Ook komt uit dit onderzoek naar voren dat 15 geïnterviewde deelnemers geen leegte (meer) om zich heen ervaren, tegenover acht die dit wel ervaren. Ondanks dat een aantal deelnemers een leegte om zich heen ervaart, hebben 26 deelnemers van Wijk en Psychiatrie het gevoel er (weer) bij te horen in de samenleving.

Samenvatting werkzame elementen

  • Samenwerking tussen zorg- en welzijnsaanbieders in een maatschappelijk steunsysteem op wijkniveau, gericht op mensen met een psychische beperking in een achtergestelde positie.
  • Toeleiding van cliënten van zorgorganisaties naar algemene (welzijns)voorzieningen in de wijk.
  • De inzet van professionals die als consulent, intermediair en kwartiermaker fungeren en op een outreachende, presentiegerichte wijze werken.
  • Signalering van sociaal isolement en het bieden van bijbehorende ondersteuning van deze specifieke doelgroep door welzijnsprofessionals en vrijwilligers.
  • Het organiseren van passende activiteiten voor de doelgroep, die tevens een brugfunctie kunnen vervullen naar andere activiteiten en (vrijwilligers)werk.
  • De actieve inzet van de doelgroep zelf bij de activiteiten (empowerment).
  • Een combinatie van uitgangspunten en werkwijzen gebaseerd op rehabilitatie, kwartiermaken, presentie en empowermentgericht werken.