Wijktheater

Wijktheater zet cultuurparticipatie als middel in om bewoners in volkswijken te empoweren en verandering in gedrag of opvattingen te stimuleren. Gedurende een jaar werken wijkbewoners onder begeleiding van een regisseur aan een theaterproductie die zij vervolgens ook zelf opvoeren. Het stuk is gebaseerd op verhalen uit de eigen wijk.

Methodebeschrijving-wijktheater.pdf 557.97 KB

Praktijkervaringen van deelnemers aan Wijktheater laten zien dat zij positiever, opener, energieker, actiever en meer zelfverzekerd worden. Bezoekers waarderen de kwaliteit en herkenbaarheid van de voorstelling en hebben na afloop een positiever beeld van de wijk.

Doel

Het hoofddoel van de methode Wijktheater is het bereiken van (veelal laag opgeleide) groepen in zogenaamde ‘volkswijken’ die zelden het reguliere theater bezoeken, om voor deze groepen cultuurparticipatie mogelijk te maken. Met cultuurparticipatie bij wijktheater wordt zowel het bezoeken van voorstellingen (consumeren) als het deelnemen aan producties (als acteur of medewerker) bedoeld. Een ander doel is het zorgen voor een ‘beweging’ bij mensen die kan aanzetten tot verandering in gedrag of opvatting. Het gaat er om mensen zelf door theater een beeld van de binnenkant van hun leven te geven en daarmee hun dilemma’s en/of vooroordelen inzichtelijk, bespreekbaar en bekritiseerbaar te maken. Maar het gaat ook om het versterken van het gevoel van eigenwaarde, erbij horen en zelfredzaamheid van de doelgroep. Het biedt tegenwicht aan negatieve beeldvorming rondom de doelgroep vanuit andere groepen in de samenleving.

Doelgroep

De doelgroep bestaat primair uit mensen die weinig tot niet deelnemen aan het culturele aanbod binnen de samenleving. Op hoofdlijnen wordt deze groep gekenmerkt als een groep die sociaal, maatschappelijk en/of economisch op achterstand staat.
Daarnaast is er een secundaire doelgroep. Hierbij gaat het om het overige publiek dat naar een voorstelling komt kijken. Dit kunnen mensen uit alle lagen van de bevolking zijn.

Aanpak

De methode Wijktheater wordt uitgevoerd op lokaal niveau, vaak toegespitst op een (volks)wijk in Nederland. Bij probleemsignalering in een bepaalde wijk (bijvoorbeeld eenzaamheid) worden bewoners van die wijk benaderd door een regisseur om mee te werken aan het maken van een voorstelling. Door middel van bijeenkomsten en persoonlijke interviews wordt dramatisch materiaal verkregen dat als basis dient voor het theaterstuk. Het gaat hierbij altijd om persoonlijke, geleefde verhalen van mensen uit de wijk. Daarnaast worden met de (uiteindelijke) groep spelers theatrale oefeningen gedaan om elkaar beter te leren kennen en te leren acteren op het toneel. Na deze bijeenkomsten gaat de regisseur (die de spin in het web is) aan de slag met het vertalen van het verkregen materiaal naar concrete toneelteksten. Deze worden getoetst door de spelers, verder uitgewerkt en uiteindelijk gestileerd tot de definitieve tekst. Samen met de spelers wordt zo de eerste uitvoering voorbereid. Het streven kan zijn om na de première met de voorstelling op tournee te gaan. Of een voorstelling ook buiten de betreffende wijk wordt gespeeld, kan per project verschillen. Vaak wordt er in de regio gespeeld, zodat de voorstelling op verschillende plaatsen bezocht kan worden.

Uitvoerende organisaties

De uitvoering van de methode is tot nu toe vooral in handen van Stut Theater zelf. Via het handboek is de methode overdraagbaar gemaakt voor anderen. Stut Theater heeft de ambitie om de methode door meer theatergezelschappen te laten uitvoeren. Stut Theater werkt in haar projecten samen met diverse typen organisaties: welzijnsorganisaties, hulpverleningsinstanties, opleidingsinstituten, woningbouwverenigingen en instellingen vanuit het sociaal-cultureel werk. Deze instellingen kunnen op diverse manieren ondersteuning bieden bij de organisatie van projecten. Wel wordt het artistieke deel van projecten altijd door Stut Theater zelf ontwikkeld. De methode Wijktheater wordt veel toegepast in wijktheaters. Echter, ieder wijktheater heeft zijn eigen wijze van implementatie en (door)ontwikkeling van de methode. Dit is een uniek kenmerk van Stut Theater.

Ontwikkelaar
Stut Theater
Mariska Minnen
www.stut.nl

Onderzoek

Uit een vijftal onderzoeken naar ervaringen van spelers blijkt dat het werken met wijktheater tot merkbare resultaten leidt. Zo merkte de regisseur van de voorstelling ‘Vlucht’ van Stut Theater gaande het proces, en vooral tijdens de voorstellingen, veranderingen op bij de spelers. Negatieve gedachten die de boventoon voerden, maakten vaker plaats voor positieve gedachten. Daarnaast beet de groep minder van zich af, werd opener, energieker en actiever. Leden van de groep gaven aan dat de voorstelling ‘Vlucht’ voor hen voelde als “van ons allemaal” en de spelers hadden het idee dat zij hun eigen verhaal vertelden. Ook geeft een aantal spelers aan meer zelfvertrouwen te hebben gekregen en opener te zijn geworden (Cerovecki en Zwart, 2010). 

Uit evaluaties onder bezoekers blijkt, dat voorstellingen positief worden ontvangen (Zwart, 2010; Zwart, 2009; Poelman, 2009; De Graaf, 1994). Vooral het goede spel, de herkenbare verhalen en de locatie van de voorstellingen worden positief gewaardeerd (Zwart, 2009). Ook blijken veel bezoekers tot vier maanden na het zien van de voorstelling er nog regelmatig aan teruggedacht te hebben. Tevens blijkt dat grofweg een derde van de ondervraagde bezoekers een positiever beeld heeft van de wijk na het zien van de voorstelling (Zwart, 2009; Zwart, 2010). Ook blijkt uit evaluaties dat 40 % van de bezoekers aangeeft meer inzicht gekregen te hebben in de cultuur die centraal stond in de voorstelling (Zwart, 2010).

Samenvatting werkzame elementen

  • De mensen zelf als uitgangspunt (subject) nemen.
  • Het werken met bewoners uit de wijk zelf.
  • Het werken met ‘geleefde verhalen’.
  • De herkenning van elkaars verhalen.
  • Het bespreken en delen van ervaringen en emoties.
  • Improviseren tijdens voorbereidingen.
  • Optreden voor publiek.