COmpas: afbakening

Welkom op de themapagina ‘afbakening van cliëntondersteuning’ van het koploperproject cliëntondersteuning. Er bestaan raakvlakken tussen de taken van een cliëntondersteuner en andere ondersteuningsvormen in het sociaal domein. Naast cliëntondersteuners zijn er ook andere instanties/organisaties bij wie inwoners terechtkunnen voor een luisterend oor, of voor informatie en advies bij het vinden van een passend (zorg)aanbod. Welke taken worden expliciet bij de cliëntondersteuner belegd en voor welke taken is de afspraak dat die al door andere werkers worden vervuld? Hoe baken je cliëntondersteuning af? Op deze themapagina ‘Afbakening’ kun je meer informatie vinden over dit vraagstuk.

In onderstaande infographic vind je een samenvatting van de verschillende momenten waarop cliëntondersteuning kan worden ingezet en welke taken hierbij horen.

Handreiking ‘Cliëntondersteuning’: VNG en Movisie – hoofdstuk 4: ‘Raakvlakken met andere ondersteuningsvormen’ 

In hoofdstuk 4 van de handreiking ‘Cliëntondersteuning’, uitgebracht door Movisie en de VNG (2022), wordt ingegaan op de aandachtspunten bij het afbakenen van cliëntondersteuning.  

  1. Een belangrijk kenmerk is dat cliëntondersteuning een algemene voorziening is en geen maatwerkvoorziening. Er kan een beroep gedaan worden op cliëntondersteuning zonder toegangsonderzoek of doorverwijzing.  
  2. Een tweede aandachtspunt is dat er een grens bestaat tussen de functie van cliëntondersteuner en het bieden van hulp, begeleiding of zorg. Cliëntondersteuners verlenen (in principe) zelf geen daadwerkelijke hulp of zorg. Cliëntondersteuning is niet bedoeld om in plaats te komen van het huidige lokale ondersteuningsaanbod.  
  3. Ten derde zijn de scheidslijnen met aanpalende functies rondom klachten en bezwaren een belangrijk aandachtspunt. Enerzijds zijn er functionarissen die meer zien op wanneer het misgaat in de relatie overheid/ burger (mediators, vertrouwenspersoon, klachtenfunctionarissen en ombudsman). Er zijn ook (wettelijke) functionarissen die een rol hebben wanneer iemand zijn wil niet kan bepalen (bewindvoerder) of wanneer de cliënt een zwakke positie heeft ten opzichte van een instelling (cliëntvertrouwenspersoon). Wat is daarin de specifieke rol en positie van cliëntondersteuning?  
  4. Ten slotte is er de samenhang met de toegangsprocedure bij gemeenten zelf. Er mag geen verwarring bestaan over de rol van de gemeentelijke gespreksvoerder en de rol van de cliëntondersteuner. Maar wat helder moet zijn is, dat de cliëntondersteuner nooit degene is die een indicatie of toegang tot een voorziening of regeling beoordeeld conform de wettelijke afbakening. 

Meer lezen over de afbakening van cliëntondersteuning? Klik hier voor de handreiking.  

Themapublicatie: Onafhankelijke cliëntondersteuning en de overgang van Wmo naar Wlz 

De meeste inwoners kunnen met hun vragen terecht bij een cliëntondersteuner die werkt vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en die aangeboden wordt via de gemeente. Er bestaat echter ook cliëntondersteuning vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz). Deze wordt aangeboden via het zorgkantoor in de regio, maar is alleen beschikbaar voor mensen die al beschikken over een Wlz-indicatie. Wat nou als je vanwege een beperking of aandoening steeds meer zorg of ondersteuning nodig hebt? Deze themapublicatie gaat in op de overgang van de Wmo naar de Wlz en waarom cliëntondersteuning daarin zo belangrijk. Klik hier voor de themapublicatie.  

Praktijkvoorbeelden 

‘Het Utrechtse model bij de overgang van Wmo naar Wlz’ – Gemeente Utrecht 

Op zoek naar een checklist voor de overgang Wmo-Wlz? Koplopergemeente Utrecht heeft, gezamenlijk met zorgkantoor Zilverenkruis, een checklist opgesteld. Zie hier. Het is één van de meest complexe vraagstukken: de overgang van de Wmo naar de Wlz. Als koploper focust Utrecht zich op de doelgroep kwetsbare ouderen in de overgang van de Wmo naar de Wlz. Hierbij gebruiken zij ‘het Utrechtse model’. De cliëntondersteuners van U Centraal zijn een belangrijke spil in dit vraagstuk. Samen met de gemeente sloegen zij de handen ineen om de overgang tussen de Wmo en de Wlz te verbeteren. De eerste stap was het opzetten van een structureel overleg tussen de belangrijkste partijen binnen de Wmo en Wlz, met als doel om kennisoverdracht en bekendheid onderling te vergroten. Daarnaast ging de projectleider langs bij alle buurtteams om toelichting te geven over de rol van cliëntondersteuners. Klik hier voor meer informatie over de aanpak van gemeente Utrecht.

‘De kracht van een kleine gemeente bij cliëntondersteuning’ – Gemeente Heeze-Leende 

Gemeente Heeze-Leende heeft ervoor gekozen om cliëntondersteuning te koppelen aan de toegang, ook wel het Sociaal Team. Waar cliëntondersteuning in het verleden alleen werd aangeboden rondom Wmo-vragen, pakt de gemeente het in het Koploperproject breder op. Nu wordt cliëntondersteuning ook actief aangeboden rondom vragen die betrekking hebben op Werk en Inkomen. Daarnaast richt Heeze-Leende zich tegenwoordig ook nadrukkelijk op vragen van ouders met kinderen tot 18 jaar en jongeren zelf (18-). Charlotte Kooijmans, beleidsmedewerker sociaal domein in Heeze-Leende vertelt waarom cliëntondersteuning pas bij de toegang om de hoek komt kijken. ‘We hebben al veel functies waar inwoners laagdrempelig terechtkunnen met vragen, zoals de sociaal makelaar, dorpsondersteuner, welzijnsconsulent, ouderenadviseur en zorgtrajectbegeleider dementie.’ Om te voorkomen dat inwoners door de bomen het bos niet meer zien is gekozen om de cliëntondersteuning aan de toegang te koppelen. Meer lezen over de aanpak van gemeente Heeze-Leende? Klik hier. 

Tools 

Gesprekstool: het aanbod in kaart brengen 

Het doel van deze tool is om het aanbod binnen de gemeente in kaart te brengen en met elkaar te bepalen wat wel en niet onder cliëntondersteuning valt. Met verschillende betrokken partijen voer je het gesprek over wat er allemaal nodig is voor levensbrede cliëntondersteuning en wie wat daarin biedt. De tool bestaat uit twee invulschema’s die ieder eerst voor zichzelf invult. Aan het eind wordt gezamenlijk een reflectieformulier ingevuld. De gesprekstool laat u gezamenlijk reflecteren op vragen als: waar zit de overlap tussen diverse aanbieders? Zijn er (grote) verschillen tussen wat men volgens afspraak zou moeten doen en bereiken en wat men in de praktijk doet? Klik hier om de gesprekstool te gebruiken.