Don’ts

1. Negatieve connotaties proberen te ontkrachten
‘Niet alle vluchtelingen zijn crimineel’. Als iemand dat leest in de krant, zal diegene voornamelijk ‘vluchteling’ en ‘crimineel’ onthouden. Het woordje ‘niet’ onthouden mensen minder of gewoon zelfs helemaal niet. Toch komt dit woord vaak voor in krantenkoppen of nieuwsitems. Onbedoeld worden hiermee vooroordelen bij individuen versterkt. Dit gebeurt vaak zonder dat iemand het zelf in de gaten heeft; het gaat als het ware automatisch. Als je een stereotype herhaaldelijk gezien of gehoord hebt, dan hoef je er niet meer bewust over na te denken. Iedere keer dat je een stereotype opnieuw ziet of hoort, wordt de associatie in je brein versterkt. Herhaling zorgt ervoor dat stereotypen versterkt worden, óók als ze daarna weer onderuit worden gehaald.

2. Met één persoon proberen een stereotype te weerleggen
Wanneer je stereotypen wilt verminderen, is het goed te weten dat het geen zin om slechts één persoon te laten zien die niet voldoet aan het stereotype. Die persoon wordt dan vaak gezien als uitzondering en niet als representatief beschouwd voor de hele groep. Als je bijvoorbeeld een artikel schrijft over ervaringen met racisme, dan is het aan te raden om meerdere personen van kleur een podium te geven. Of wil je een artikel schrijven over succesvolle kleurrijke zakenvrouwen? Interview dan een grotere groep zodat er een divers beeld ontstaat van deze succesvolle vrouwen.

3. Veel ruimte geven aan negatieve sociale normen
Wanneer mensen de indruk krijgen dat het normaal is om je negatief uit te laten over een bepaalde groep mensen, is de kans groter dat zij zelf hier ook aan mee gaan doen Wanneer in een krant bijvoorbeeld veel negatieve uitlatingen te lezen zijn over mensen die vaak te maken krijgen met discriminatie, dan kan dit de sociale norm worden. Dit kan gaan over bijvoorbeeld mensen die moslim zijn, mensen met een donkere huidskleur en / of andere mensen die worden gerekend tot een groep die in de minderheid is in de samenleving. Dit kan ook heel subtiel zijn: bijvoorbeeld wanneer journalisten woorden gebruiken als ‘vluchtelingenstroom’ of ‘vluchtelingentsunami’. Lezers die deze woorden herhaaldelijk onder ogen krijgen, hebben zo het idee dat Nederland ‘overspoeld’ wordt door nieuwkomers terwijl feitelijk het aantal vluchtelingen dat in Nederland asiel aanvraagt een relatief kleine groep is. Hetzelfde geldt voor de ‘minder minder’-uitspraak van Geert Wilders, die nog geregeld terugkomt op televisie en in online nieuwsberichten. Hoe vaker mensen dergelijke negatieve sociale normen horen, hoe meer ze denken dat anderen het ‘normaal’ vinden en er naar gaan handelen. Door veel ruimte te geven aan discriminerende meningen, is de kans groter dat meer mensen gaan discrimineren.

4. Kleurenblindheid nastreven
‘Ik zie geen kleur’. Dat is vaak te horen in discussies over racisme. Zo’n uitspraak duidt op het gegeven dat sommige mensen de wens hebben om te doen alsof verschillen in huidskleur er niet zijn en iedereen als individu te behandelen. Dat klinkt sympathiek. Maar omdat in de samenleving verschillen in huidskleur en afkomst echter wel degelijk gepaard gaan met discriminatie, kan deze houding ertoe leiden dat de ervaringen van mensen van kleur ontkend worden en de aanpak van racisme en discriminatie bemoeilijkt wordt (Anderson, 2010). Uit onderzoek komt ook naar voren dat mensen die proberen ‘kleurenblind’ te zijn juist meer vooroordelen laten zien in plaats van minder. Erkennen dat discriminatie op basis van afkomst en huidskleur een maatschappelijk probleem is, is daarom cruciaal. Voor journalisten betekent dit dat het goed is om te weten dat zij niet hun best moeten doen om het onderwerp huidskleur te vermijden.