Anne Levah Russchen (zij/haar of shij/shijn) werkt sinds 2018 bij Transgender Netwerk Nederland (TNN). Als coördinator community en onderwijs houdt ze zich vooral bezig met de achterban. Ze is een luisterend oor en pakt signalen op, om zo te zorgen dat TNN onderneemt in lijn met de belangen en behoeften van hun achterban. Ook houdt ze zich bezig met genderinclusief onderwijs, voor primair, middelbaar als beroeps en hoger onderwijs.’

Samen met Niels van Kleef, Nina van Lier en Laura Griffin schreef Anne de handreiking 10 vragen over non-binaire personen: een verkenning van de beschikbare kennis over non-binaire personen in Nederland. Veel kennis hierover is er namelijk nog niet. In een interview met Movisie vertelt Anne over het belang van de handreiking, de geleerde lessen, en haar hoop en doelen voor onze maatschappij met betrekking tot non-binaire personen. 

De handreiking ‘10 vragen over non-binaire personen’ is net uit. Waarom is het belangrijk dat deze handreiking is geschreven? 

‘Toen ik zelf mijn genderidentiteit begon te ontdekken, bestond de term transgender nog niet. Ook was er geen enkele informatie of hulpbron te vinden over hoe ik mezelf ervaarde. Alle beschikbare kennis was erg binair. We beginnen in onze huidige maatschappij dan ook pas kort kaders scheppen over wat non-binaire identiteiten zijn. Onze maatschappij is daar nu nog niet veel op ingericht. We denken, handelen en communiceren nog veel op basis van de binaire tweedeling ‘man’ en ‘vrouw’. Dit uit zich bijvoorbeeld in praktische zaken, zoals standaard aangesproken worden met binaire voornaamwoorden en gescheiden toiletten op basis van gender. Voor non-binaire personen is daarom nog weinig plek. Die plek voor non-binaire mensen moeten we dus met elkaar creëren. Deze handreiking is voor het maatschappelijk middenveld een goed begin. Nu hebben professionals handvatten om zich af te vragen: hoe kan ik mensen het gevoel geven dat ze hier welkom zijn?’

Welke veranderingen kan de handreiking in het maatschappelijk middenveld teweegbrengen? 

‘Dat begint in de basis al met de communicatie; met taalgebruik. Wanneer je mensen blijft aanspreken met ‘dames en heren’, ‘jongens en meisjes’ of ‘beste meneer/mevrouw’, blijf je non-binaire personen uitsluiten. Het is daarom ontzettend belangrijk om bijvoorbeeld te beginnen met een aanhef waarin je geen genderonderscheid maakt. Je kunt een mail of brief bijvoorbeeld beginnen met ‘beste cliënt’, ‘beste lezer’ of ‘beste collega’. Daar hoef je helemaal geen meneer/mevrouw neer te zetten. Zo creëer je ruimte voor het bestaan en legitimeren van non-binaire genderidentiteiten, en koppel je langzaam los van de binaire genderindeling.’

‘Vóór het koloniale tijdperk was de West-Nigeriaanse bevolking genderloos’

- Socioloog Oyèrónke Oyèwùmí

De handreiking beantwoordt 10 diverse vragen over non-binaire personen. Welke kennis uit de handreiking wil jij onderstrepen? 

‘Non-binair zijn lijkt voor mensen een nieuw onderwerp. Maar dat is niet zo. De non-binaire identiteit heeft altijd al bestaan. We zijn er altijd al geweest. Non-binair zijn werd binnen allerlei culturen al benoemd en erkend. We zijn nu op een punt uitgekomen in de westerse samenleving dat we er opnieuw een naam aan geven. Ik vind het fijn dat we hier in de handreiking aandacht aan hebben geschonken. We hebben ook een stukje achtergrond kunnen geven dat aangeeft dat non-binair zijn geen hype of trend is. De non-binaire identiteit is er altijd al geweest, maar is door de eeuwen heen onderdrukt en weggevaagd. Nu proberen we het opnieuw een plek te geven.

‘De Bugis op Zuid-Sulawesi erkennen vijf genders, die al eeuwen cruciaal zijn voor de gemeenschap.’

- Dmitri Derodel (OneWorld)

Welke lessen wil je dat lezers meenemen wanneer zij de handreiking lezen? 

‘Het is belangrijk om te benadrukken, vooral in het huidige maatschappelijke klimaat, dat de rechten en vrijheden van non-binaire personen geen bedreiging voor andere mensen vormen. Het gaat er om dat we ‘gender’ niet opheffen, maar het begrip oprekken. Zo kunnen verschillende genderidentiteiten en belevingen van gender vrijheid en erkenning krijgen. Op deze manier wordt binnen publieke ruimtes en het handelen van professionals ruimte gecreëerd voor een inclusievere aanpak.  

We hebben bijvoorbeeld allemaal het recht om een jurk te dragen. Dat ik een jurk draag betekent niet dat iemand anders ook verplicht is een jurk te dragen. Het beperkt niemand als ik een jurk draag. Waar het om gaat is dat ik het recht heb om deze jurk te dragen. Er zit waarde in die individuele keuzevrijheid en mogelijkheid. 

We moeten met elkaar nog meer gaan focussen op integriteit. Op het intact laten van andermans beleving van hun genderidentiteit. Ik vind het belangrijk dat wanneer iemand zich op een bepaalde manier identificeert, dat wij diegene als samenleving daarin respecteren.’