Discriminatie in de wijk tegengaan
Een individu of groep discrimineren op grond van bijvoorbeeld religie, sekse, handicap, huidskleur of seksuele voorkeur is verboden. Dit is vastgelegd in Artikel 1 van de Nederlandse Grondwet. Tegelijkertijd is discriminatie nog steeds een diepgeworteld probleem, zo ook in de sociale basis. Met sociale basis bedoelen we het geheel aan informele en formele diensten, voorzieningen en relaties in de leefomgeving van mensen die eraan bijdragen dat mensen tot hun recht komen en kunnen floreren (Werkplaatsen sociaal domein, 2022). Om in kaart te brengen wat er in de wijken speelt rondom discriminatie, heeft Movisie een verkenning gedaan en een peiling uitgezet. Hierbij hebben onder meer sociaal professionals en bewoners hun ervaringen gedeeld.
Sommigen waren getuige van discriminatie (oftewel omstanders) en anderen werden persoonlijk gediscrimineerd. De een ervoer het op institutioneel of professioneel niveau en de ander binnen de privésfeer. In dit artikel worden de belangrijkste onderzoeksresultaten uitgelicht en geven we acht tips mee, die respondenten zelf aandroegen, over hoe je als sociaal professional discriminatie in de wijk kunt tegengaan. Bekijk ook onderstaande animatievideo. Respondenten die discriminatie hebben ervaren vertellen hun verhaal.
Animatievideo
Ervaren discriminatie in de wijk
Uit de verkenning blijkt dat discriminatie vaak niet wordt gezien, herkend of erkend. Wanneer mensen discriminatie aankaarten, wordt het vaak weggewuifd met bijvoorbeeld ‘het was maar een grapje’ of ‘het was niet zo bedoeld’. De ontkenningen hadden grote gevolgen voor het welzijn van sommige respondenten, zoals stress, burn-out of werkloos raken. Meerdere respondenten ervoeren uitsluiting en afwijzing op basis van religie, seksuele- en genderoriëntatie en/of huidskleur. Uit de gesprekken met respondenten kwam naar voren dat ze diverse copingstrategieën hadden. Dat is de manier hoe mensen met in dit geval discriminatie omgaan. De conformerende copingstrategie kwam het vaakst voor bij de respondenten. Zo pasten sommigen hun naam aan zodat deze meer ‘Nederlands’ klinkt en compenseerden ze door beter hun best te doen (middels extra opleidingen en cursussen of extra uren werken). Ze gaven aan extra hun best te doen om zo min mogelijk ‘anders’ gevonden te worden of om discriminatie te voorkomen. Ook getuigen van discriminatie spraken over hun ervaringen. Meerdere gaven aan de dader te hebben geconfronteerd met het discriminerende gedrag. Deze respondenten gaven aan dat dit ook veel twijfels, stress en emoties met zich meebracht, omdat het vooraf niet te voorzien was hoe daders of andere zouden reageren. Veel respondenten waren sociaal werkers. Ze gaven aan behoefte te hebben aan tips waarmee ze direct aan de slag konden gaan met het verminderen van discriminatie, maar gaven zelf ook tips.
8 tips om discriminatie in de wijk tegen te gaan
- Volg of organiseer een cursus of training waarin bijvoorbeeld werkgevers, werknemers, sociaal werkers of bewoners met hun vooroordelen worden geconfronteerd en leren hoe deze te verminderen. Dit is een effectieve aanpak om discriminatie tegen te gaan. Daarnaast is het ook belangrijk om een training of cursus te volgen over inclusie en diversiteit en hoe deze te bevorderen, bijvoorbeeld op de werkvloer, op school of in de wijk. Benieuwd naar meer uitleg en voorbeelden van interventies? Bekijk het interventieoverzicht van KIS.
- Als sociaal werker kan je samenwerken met en kennis ophalen bij kleine en impactvolle (bewoners)initiatieven, die in het teken staan van inclusie en ontmoeting van diverse (groepen) mensen uit de wijk.
- Werk aan een aanpak die institutionele discriminatie tegengaat binnen organisaties, bedrijven en instellingen. Er kan bijvoorbeeld gewerkt worden aan processen en regels waarin antidiscriminatie en eerlijke processen een centrale rol krijgen. Dit kunnen formele en informele omgangsvormen zijn, klachtenprocedures verbeteren of bijvoorbeeld een inclusieve werving- en selectieprocedure. Meer leren over objectief werven en selecteren? Volg de e-learning Het nieuwe werven en selecteren.
- Vorm samen met lokale partners en stakeholders uit de wijk een coalitie en ontwikkel een gezamenlijk plan van aanpak om discriminatie tegen te gaan en ter bevordering van een inclusieve wijk. Betrek bijvoorbeeld wooncorporaties, lokale ondernemers, religieuze instellingen en belangengroepen erbij.
- Wees kritisch als wijkteam over hoe cliënten worden benaderd. Zorg dat het werkplan inclusief is voor zowel de werknemer als cliënt. Zorg voor een divers personeelsbestand die kan inleven in de verschillende gemeenschappen, waarbij taal een belangrijk onderdeel is. Maak van sociale cohesie een prioriteit.
- Als sociaal werken kan je kunst en cultuur inzetten om bewoners bij elkaar te brengen en kennis over elkaar te vergoten in de wijk. Voor dit voorbeeld over het inzetten van kunst voor leefbare wijken of deze themapagina over kunst in zorg en welzijn.
- Sta als sociaal werker open voor nieuwe inzichten en verschillende perspectieven uit de wijk. Zorg dat de stem van de verschillende groepen wordt gehoord en dat het team van sociaal werkers maar bijvoorbeeld ook bewonersinitiatieven een brede representatie kent. Betrek bijvoorbeeld ook religieuze instellingen erbij, juist ook bij thema’s waarbij je minder snel denkt om deze erbij te betrekken, zoals de energietransitie. Sta open voor thema’s, hulp en inzet van andere organisaties en individuen.
- Verbeter het discriminatiemeldpunt binnen de gemeente of organisatie om zo de meldingsbereidheid te vergroten. Betrek zo nodig de antidiscriminatievoorziening (ADV) uit de regio.
Wat kan je nog meer doen om discriminatie in de wijk tegen te gaan?
Stimuleer samenwerkingen
- Laat de gezamenlijke inspanningen tussen verschillende personen en zelforganisaties uit de wijk die zich inzetten tegen discriminatie zien. Stimuleer het en geef ze een podium.
Dialoogbijeenkomsten met empathie
- Door bijeenkomsten te organiseren waarin mensen met verschillende achtergronden elkaar ontmoeten en ervaringen uitwisselen gaan ze zich meer inleven in elkaar. Hierdoor kan er empathie ontstaan met als positieve gevolg dat de vooroordelen ten aanzien van de ander verminderen. Dit kan bijvoorbeeld op werk, scholen of in de wijk.
Sociale norm stellen
- Spreek je als gemeente, wijk of sociaal professional uit tegen discriminatie en communiceer wat het gewenste gedrag is. Wanneer mensen denken dat anderen uit hun omgeving tegen discriminatie zijn, zullen zijzelf ook minder discrimineren. Maak de mensen en hun statements zichtbaar.
Anti-discriminatie zichtbaar maken in de wijk
- Laat als gemeente zien wat er gebeurt om discriminatie in de wijk tegen te gaan en wat er gebeurt voor gelijke behandeling en diversiteit. Zet mensen en hun acties in de schijnwerpers en benadruk expliciet deze positieve ontwikkeling.
Meer weten over hoe je verbindend contact kunt stimuleren in de wijk of de sociale basis kunt versterken?
- Bekijk het Wat werkt dossier over contact
- Ga voor uitleg en voorbeelden naar de Wij(k)verbinder
- Bekijk de themapagina over het versterken van de sociale basis
Wil je weten wat werkt bij het verminderen van discriminatie? Lees het dossier Wat werkt bij het verminderen van discriminatie.
Reactie van Sociaal Werk Nederland
Sociaal Werk Nederland heeft gereageerd op het onderzoek, naar aanleiding van het artikel dat op Nu.nl verscheen: Discriminatie in sociale sector lastig aan te pakken door vele vrijwilligers. 'Sociaal Werk Nederland, de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW) en Verdiwel, de beroepsvereniging van bestuurders van sociaal werk, willen benadrukken dat discriminatie niet thuis hoort in het sociaal werk. Hier staan wij voor en dit is ook verankerd als kernwaarde in de Beroepscode voor professionals in sociaal werk en in het kwaliteitsbeleid voor sociaalwerkorganisaties.'
