Toekomstgericht werken met KR8!
Jongeren in een kwetsbare positie zo optimaal mogelijk begeleiden naar zelfstandigheid. Wat verstaan we daar eigenlijk onder? En hoe maak je die begeleiding concreet? In dit artikel lees je meer over de Big Five als stabiele basis voor zelfstandigheid, de aanpak toekomstgericht werken én maak je kennis met KR8!. Een gespreksinstrument dat jongeren leert hun eigen wensen, behoeften en verlangens te verkennen en hen helpt bij het ontdekken van hun eigen kracht.
Jongeren in een kwetsbare positie begeleiden naar zelfstandigheid. Wat verstaan we daar eigenlijk onder? Met zelfstandigheid bedoelen we dat er een stabiele basis wordt bereikt op een aantal leefgebieden, de zo genaamde Big Five: support, wonen, school en werk, inkomen en welzijn. De Big 5 is een visie en werkwijze die jongeren die opgroeien in kwetsbare omstandigheden helpt bij het creëren van een stevige basis waarop zij hun leven en toekomst verder vorm kunnen geven.
Er zijn een aantal elementen waarvan we weten dat ze werken om jongeren te helpen stabiliteit op de vijf leefgebieden te ervaren:
- Toekomstgericht werken
- Integraal werken
- Ondersteuning bij het oppakken van eigen regie
- Benutten van ruimte in wet- en regelgeving voor maatwerk
- Werken vanuit de behoefte van de jongeren
De overgang naar volwassenheid en stap naar zelfstandig zijn, is een cruciale fase voor jongeren, zeker voor jongeren in een kwetsbare positie. Een aanpak gericht op toekomstgericht werken is daarbij heel belangrijk. Toekomstgericht werken gaat zowel over vakmanschap van de professionals als over beleid en inkoop. Organisaties en gemeenten hebben een taak om een integraal en doorlopend aanbod van ondersteuningsmogelijkheden voor jongeren te realiseren. Met toekomstgericht werken wordt hulp afgestemd op het plan van de jongere en is continuïteit in ondersteuning essentieel bij kwetsbare overgangssituaties. Het perspectief van de jongere staat centraal. De begeleiding is gericht op het organiseren van duurzame steun en een vangnet. De professional staat naast de jongere en helpt bij het krijgen van regie over het eigen leven. In het hier en nu, maar ook met oog op het toekomstperspectief en toekomstbestendige oplossingen. Het einddoel is om de jongere te helpen bij het verkrijgen van een stabiele basis op de verschillende leefdomeinen zoals omschreven in de Big Five. Lees meer over toekomstgericht werken op de website van het NJi.
De regie van jongeren daarbij is cruciaal. Jongeren weten zelf heel goed wat ze belangrijk vinden in de ondersteuning op weg naar volwassenheid. In de brochure Praat niet over ons zonder ons vind je tien leidende principes. Vuistregels die richting moeten geven aan visie, beleid, inrichting en uitvoering. Zij zijn door de jongeren zelf opgesteld met doel de stem van jongeren een centrale plek te geven en duidelijk te maken welke aspecten en kernwaarden voor henzelf belangrijk zijn: wat moet er op orde zijn, hoe wil ik ondersteund worden, wie moet er betrokken zijn en wanneer wil ik ondersteuning krijgen?
KR8!
Eén van de methoden om toekomstgericht te werken en jongeren ondersteuning te bieden bij de overgang naar volwassenheid en zelfstandigheid, is het gespreksinstrument KR8!. Dit in 2011 ontwikkelde instrument is een methodische verdieping van het 8-fasenmodel in de vorm van een magazine. In 2020 heeft dit instrument een update gehad. KR8! richt zich op jongeren in een kwetsbare positie in de overgang naar volwassenheid en leert hen hun eigen wensen, behoeften en verlangens te verkennen. Het helpt jongeren bij het ontdekken van hun eigen kracht.
Wat is het 8-fasenmodel?
Het 8-fasenmodel is een krachtgerichte methode voor begeleidingstrajecten waarin de leefgebieden die voor iedereen van belang zijn centraal staan: zingeving, wonen, financiën, relaties, lichamelijke gezondheid, psychische gezondheid, werk en activiteiten. Daarmee sluit het model aan bij de leefgebiedenwijzer. De methode ontleent haar naam aan de acht fasen in het begeleidingsproces die cliënt en hulpverlener doorlopen: van aanmelding tot uitstroom. Elke fase kent specifieke doelen en werkwijzen om de kracht van de cliënt te versterken. Het model is rond de eeuwwisseling in de praktijk van de maatschappelijke opvang ontwikkeld, maar wordt inmiddels gebruikt in tal van andere werkvelden waaronder de ondersteuning van jongeren en begeleiding van Oekraïense vluchtelingen. Het 8-fasenmodel is opgenomen in de Databank Effectieve sociale interventies.
In het nu of meer in de toekomst
Met KR8! leren jongeren zichzelf beter kennen door een aantal vragen in het KR8!-magazine in te vullen. Denk aan vragen als 'wie is jouw grote voorbeeld’ en ‘hoe goed ken jij jezelf?’ De antwoorden geven verheldering over waar ondersteuning nodig is en bieden aanknopingspunten voor een gesprek. Het KR8! magazine is echt van de jongere zelf, daardoor bepalen zij zelf het tempo van hun proces. Het gaat niet alleen om praktische hulp en toegang tot informatie over wat zij allemaal moeten regelen vanaf hun 18e, maar ook over bewustwording van wat bij hen past en belangrijk voor hen is. De bedoeling is om het eigenaarschap van jongeren te vergroten, waardoor hun autonomie toe-neemt en zij beter in staat zijn hun eigen leven vorm te geven.
De beleving van de jongere is leidend in KR8!. Het gaat om het tempo van de jongere en hoe de jongere de eigen situatie beleeft. De kern is het ondersteunen van de autonomie van de jongere. Alles wat een jongere belangrijk vindt kan daarom een doel zijn of worden. Kijken naar de toekomst kan voor een jongere een (te) grote stap zijn. KR8! speelt eerst in op het op orde krijgen van de basis en op wensen voor ontwikkeling. Aandacht voor eigen beleving van hun situatie en coping is het basis-uitgangspunt. De acht leefgebieden (wonen, veiligheid, vrije tijd en vrienden, identiteit, werken en leren, geld, samenleven en gezondheid) maken duidelijk wat er aan praktische structuur en ondersteuning nodig is.
Uit de praktijk KR8!: Leeffijn en Plan H werkt.
Leeffijn biedt jongeren persoonsgerichte levensloopbegeleiding én passende woonzorgruimte. Bij Leeffijn wordt sinds 2016 gewerkt met KR8!, waar het vooral wordt ingezet als hulpmiddel bij gespreksvoering. Het invullen van het magazine zorgt ervoor dat de jongeren bewust bezig zijn met het zoeken naar en vinden van hun eigen krachten. Daarbij hoort ook dat de jongeren vanuit hun eigen kracht moeten leren accepteren dat ze ondersteuning nodig hebben. KR8! heeft de medewerkers van Leeffijn geholpen maatgericht te denken, iets dat hoog in het vaandel staat bij Leeffijn. ‘Ieder individu is anders en heeft een eigen aanpak nodig. En dat is eigenlijk de kern van waar het bij ons om draait. Het KR8! magazine helpt daarbij omdat je echt individueel gaat kijken waar iemand zijn of haar kracht vandaan haalt. Dat is een onderzoek wat je niet binnen een week hebt gedaan. En wat je ook niet binnen een week moet doen. Het is vaak een zoektocht voor degene zelf. Door er zo bewust mee bezig te zijn, blijf je echt bij de les.’
Sinds 2016 werkt Plan H werkt met het 8-fasenmodel en KR8!. Plan H werkt biedt individuele Wmo-begeleiding, dagbesteding en arbeidsreïntegratie aan volwassenen en jongeren vanaf 18 jaar. Hulpverlener Van Boxtel: ‘Ongeveer een kwart van onze deelnemers bestaat uit jongeren, die vaak al in hun vroege jeugd beschadigd zijn geraakt. Bij hen gebruik ik het werkboek KR8! heel vaak, zeker als iemand lastig kan benoemen wat goed gaat. Deze jongeren komen vaak uit een sfeer van negativiteit, maar in dit werkboek gaat het niet om goed of fout, het is geen rapport waarbij je onvoldoendes kunt halen. Als jongeren werken in het boekje, dan geeft dat letterlijk kracht.’
Lees hier het volledige interview.
Hoe werkt KR8!
Het KR8! magazine kan op verschillende manieren gebruikt worden in de praktijk. Zo kan KR8! gebruikt worden als kapstok voor een intake, en geeft het input voor begeleidingsplannen en toekomstplannen. De volgorde van de leefgebieden bepaalt de jongere; het geeft inzicht in waar een jongere staat in de fase van het proces. KR8! kan gebruikt worden naast een formeel document met doelen en geboden ondersteuning. Op deze manier ligt het eigenaarschap meer bij de jongeren en kunnen jongeren hun eigen ontwikkeling volgen door bijvoorbeeld om de drie maanden de KR8-meter in te vullen. Zij zien dan zelf of hun situatie veranderd is door het cijfer.
Daarnaast kan KR8! zowel in individuele begeleiding als in groepen toegepast worden. In groepsverband geeft KR8! structuur in de vorm van thematisch werken langs de leefgebieden en bevordert het de onderlinge dialoog en steun. Een combinatie die werkt, omdat een jongere vanuit de groep steun ervaart om in de individuele begeleiding in te brengen wat belangrijk is.
Van KR8! is een Vlaamse versie beschikbaar. Deze versie werd ontwikkeld in samenwerking met Movisie in Nederland, het Agentschap Opgroeien, Pleegzorg Provincie Antwerpen en vijf organisaties voor maatschappelijke opvang en beschermd/begeleid wonen. De versie is uitgebreid met een Vlaamse sociale kaart, een netwerkcirkel en op A3-formaat toekomstperspectieven per leefgebied. Zo helpen de organisaties jongeren om na te denken over hun toekomst.
De Vlaamse KR8! wordt digitaal aangeboden en staat zo ter beschikking van het brede jeugdhulp-landschap. Klik hier voor de Vlaamse digitale versie.
Meer informatie?
Wil je informatie en advies over KR8! of meer weten over de toepassing? Neem contact op met Petra van Leeuwen.
Er is een beperkt aantal fysieke exemplaren van KR8! beschikbaar (op = op). Heb je interesse? Het is mogelijk om maximaal 10 exemplaren af te nemen (geen verzendkosten). Neem hiervoor contact op met Mirjam Andries. Wil je een grotere oplage bestellen? Dan is dat mogelijk tegen druk- en verzendkosten, ook hiervoor kun je contact opnemen met Mirjam Andries.