Noodgedwongen gingen initiatieven online verder in de hoop dat ook online mensen dichterbij elkaar konden worden gebracht. Movisie-onderzoeker Hanneke Felten heeft onderzocht of en hoe deze online ontmoetingen werken en bestudeerde daarvoor meer dan 100 bronnen. Ze kwam tot de conclusie dat online contact een effectieve manier is om mensen te verbinden, mits het onder de juiste voorwaarden wordt uitgevoerd.

Direct naar het volledige rapport

Online contact tussen mensen die verschillen van elkaar kan ook leiden tot een meer gemeenschappelijke identiteit en meer sociale verbondenheid

Minder vooroordelen

Mensen die verschillen in bijvoorbeeld culturele achtergrond of religie en die vooroordelen hebben naar elkaar, kunnen deze vooroordelen naar elkaar toe verminderen door positief contact, zo blijkt uit stapels wetenschappelijk onderzoek. Uit recente onderzoeken komt naar voren dat dit ook werkt bij online contact; mits onder de juiste randvoorwaarden. Mogelijk kan online contact zelfs nog beter werken omdat het minder eng of spannend kan zijn om het contact aan te gaan; je zit namelijk vaak in je eigen veilige omgeving.

Online contact tussen mensen die verschillen van elkaar kan behalve vooroordelen verminderen ook leiden tot een meer gemeenschappelijke identiteit, een sterkere focus op overeenkomsten en meer sociale verbondenheid. Ook kan online contact ervoor zorgen dat mensen die van elkaar verschillen in bijvoorbeeld afkomst, zich gesteund voelen door elkaar. Althans op de korte termijn, voor de lange termijn is dit onduidelijker.

De voorwaarden: maak het persoonlijk

Niet iedere vorm van online contact werkt; er zijn diverse voorbeelden waaruit blijkt dat online contacten de verhoudingen tussen verschillende groepen mensen juist verslechtert. Denk aan heftige Twitter-discussies met verbaal geweld. Er zijn dus belangrijke voorwaarden om online contact tussen verschillende groepen mensen tot een succes te maken. Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat online contact tussen mensen die verschillen van elkaar (beter) werkt wanneer:

1. het contact gestructureerd en begeleid wordt. Ongestructureerde contacten via sociale media werken vaak niet. Er zijn dus gestructureerde online contactinterventies nodig waarin mensen die verschillen van elkaar in bijvoorbeeld culturele achtergrond of religie, op een doordachte manier met elkaar in contact worden gebracht.
2. er persoonlijke informatie wordt gedeeld. Dit is niet noodzakelijk maar helpt wel. Ook het delen van positieve emoties zorgt voor effect.
3. het contact niet anoniem is. Alhoewel anonimiteit ook zou kunnen zorgen voor minder angst en een groter gevoel van veiligheid, heeft het daarnaast als mogelijk nadeel dat mensen dan makkelijk ‘ontvlammen’.
4. er samen wordt gewerkt aan een gemeenschappelijk doel. Dus niet ‘los van elkaar’ hetzelfde doen maar echt samenwerken aan een gemeenschappelijk doel zoals bij een videogame. Zelfs een game, waarin je samen een vijand te lijf gaat kan, ondanks de gewelddadige elementen van zo’n game, de banden tussen verschillende mensen juist versterken. Samenwerken online werkt het beste als er geen sprake is van concurrentie, er een gelijkwaardige status is tussen de groepen en er ‘institutionele ondersteuning’ nodig is bij het onderlinge contact. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan docenten die het contact goedkeuren. Een gelijkwaardige status is overigens niet noodzakelijk. Er is bijvoorbeeld onderzoek gedaan waaruit de aanwijzing komt dat online contact de verhoudingen kan verbeteren tussen Joodse en Arabische Israëliërs.
5. als je ook duidelijk je etnische of religieuze afkomst mag benoemen. Dat je niet het gevoel hebt dat je deze weg moet poetsen of dat verschillen in macht tussen verschillende groepen in de samenleving onzichtbaar worden gemaakt. Als je het bijvoorbeeld niet mag hebben over de discriminatie die je ervaart, kan dit het contact juist tegenstaan.  

Starten met een praktisch doel

Wanneer je wil starten met online contact kan het mogelijk helpen om te kiezen voor een praktisch doel. Uit de wetenschappelijke literatuur weten we namelijk dat een focus op waarin mensen overeenkomen, mensen kan stimuleren om samen te gaan werken met anderen die op andere vlakken, ‘anders’ zijn dan zijzelf. Mogelijk werkt dit online net zoals offline. Wat de drempel voor het contact kan verlagen is:

Wanneer je wil starten met online contact kan het helpen om te kiezen voor een praktisch doel

1. als de activiteit gewoon leuk is om te doen of uitgaat van gedeelde interesses.
2. als je ziet op bijvoorbeeld een filmpje of foto op de website dat iemand als jijzelf een positieve ontmoeting heeft gehad met iemand van een andere achtergrond. Dat maakt het minder eng om dat zelf ook te gaan doen
3. als je mensen voorafgaand aan het contact vragen stelt over hun goede eigenschappen. Door hun goede eigenschappen te kunnen benoemen voelen zij zich minder onzeker en durven ze eerder mee te doen aan een activiteit waarmee zij contact hebben met mensen die anders zijn dan zijzelf.
4. als mensen de informatie krijgen dat de verhoudingen tussen etnische/religieuze groepen daadwerkelijk kunnen verbeteren. Dit leidt tot minder angst waardoor er bereidheid is om het contact aan te gaan met mensen uit andere etnische/religieuze groepen.

Digitale vaardigheden

Nog onbekend is welke digitale vaardigheden nodig zijn om online contact aan te gaan met mensen van een andere religie of cultuur. Wel is er meer in het algemeen beschreven welke vaardigheden mensen nodig hebben om online mee te kunnen doen. Het gaat om allerlei type vaardigheden zoals het kunnen gebruiken van de hardware en software, het kunnen analyseren en evalueren van online informatie, het kunnen begrijpen van online berichten, zelf berichten kunnen maken en content kunnen delen, en op de content van anderen kunnen reageren. Of je al deze competenties nodig hebt voor online ontmoeting tussen mensen die van elkaar verschillen in onder meer afkomst en religie, is niet onderzocht. Maar duidelijk is wel dat er mogelijk een flinke reeks competenties nodig is, omdat online communiceren überhaupt veel competenties vereist.