Sociaal werkers anno 2023: beeld van de beroepsgroep
Hoe staat het met sociaal werkers anno 2023?
Sinds 2020 probeert Movisie de samenstelling van de beroepsgroep sociaal werkers beter in beeld te brengen. Waar werken ze en hoe vergaat het hen in de praktijk van alledag? In de nieuwe notitie ‘Sociaal werkers anno 2023’ constateren de onderzoekers dat het personeelstekort in het sociaal werk een groot probleem blijft en dat een goed beeld van de beroepsgroep nog steeds ontbreekt. Wat zijn volgens de onderzoekers de oorzaken?
In veel gevallen ontbreken data over het aantal en de kenmerken van sociaal werkers. De oorzaak is volgens de onderzoekers dat de opvattingen over wat en wie wel tot sociaal werk behoort en wie niet sterk uiteenlopen. In de branche sociaal werk bijvoorbeeld zijn 58.000 sociaal werkers. Maar met de branche gehandicaptenzorg en de jeugdzorg erbij gaat het om 190.000 sociaal werkers. Over de sociaal werkers in dienst van gemeenten zijn geen cijfers beschikbaar.
Sociaal werk is onvoldoende zichtbaar en herkenbaar
De onderzoekers vonden verschillende redenen voor dit probleem. De werksoort is bijvoorbeeld niet eenduidig afgebakend. Sociaal werk is geen beschermd beroep, wat onder meer betekent dat mensen zonder opleiding sociaal werk als sociaal werker werkzaam kunnen zijn. De term ‘sociaal werk’ is bovendien relatief nieuw. Daarnaast werken sociaal werkers onder heel veel verschillende, lang niet altijd voor de buitenwereld herkenbare, functies.
Regionale en lokale verschillen
In de afgelopen jaren zijn regionale en lokale verschillen ontstaan in de manier waarop sociaal werk georganiseerd is en de positie die het sociaal werk heeft ten opzichte van andere beroepen. Zo verschilt de opdracht, samenstelling en organisatie van sociale (wijk)teams in gemeenten en daar werken veel sociaal werkers. Maar ook of er wel of geen opbouwwerkers werkzaam zijn verschilt per gemeente.
Aansluiting van beroepsopleidingen op arbeidsmarkt
De onderzoekers constateren dat een goed beeld van de aansluiting van de beroepsopleidingen voor sociaal werk op de arbeidsmarkt ontbreekt. Er zijn wel data over hoeveel studenten sociaal werk studeren aan Regionaal Opleiding Centra (ROC’s) en hogescholen. Maar hoeveel daarvan na de opleiding ook daadwerkelijk als sociaal werker aan de slag gaan en hoe dat verloopt is niet bekend.
Grote uitstroom
De uitstroom uit het sociaal werk is hoog. Sociaal werk behoort tot een van de branches binnen zorg en welzijn met de hoogste uitstroom. Dit is met de oplopende personeelstekorten een probleem. Zowel om voldoende sociaal werk van voldoende continuïteit en kwaliteit te kunnen blijven geven aan mensen die het nodig hebben, als om sociaal werkers te behouden: de werkdruk neemt toe wat weer een reden is om met sociaal werk te stoppen. Ook administratie- en regeldruk is een van de redenen van werkdruk en uitstroom.
Burgers waarderen sociaal werkers
Heeft sociaal werk geen hoge reputatie en status, zoals in het verleden wel is gedacht? Recent onderzoek laat zien dat dit beeld nuancering behoeft. Daaruit blijkt dat burgers de reputatie van sociaal werkers als het gaat om ‘hard werken’ en een ‘stressvolle baan hebben’ hoger inschatten dan sociaal werkers denken. Hoewel het onderzoek niet representatief is voor de gehele beroepsgroep sociaal werkers en de cijfers voor reputatie nog steeds niet heel hoog zijn, geeft deze uitkomst volgens de betrokken onderzoekers wel aan dat sociaal werk er niet slecht op staat bij de gemiddelde burger en dat er voor zelfstigma geen enkele reden is.
Vergelijking met 2020
‘Sociaal werkers anno 2023’ is geschreven door Jurriaan Omlo, Alfons Fermin, Frank Peters, Sonja Liefhebber en Mariël van Pelt. De onderzoekers concluderen dat het deze keer gelukkig mogelijk was om een wat scherpere ‘foto’ van de beroepsgroep te maken dan in 2020. Movisie gaat in de komende jaren door met het zichtbaar maken en agenderen van knelpunten van de beroepsgroep sociaal werker.