De stand van administratie- en regeldruk in het sociaal werk
Vele regels en administratie maken sociaal werk loodzwaar
In het sociaal werk leiden de druk van het grote aantal regels en de verplichte administratie tot een enorme werkdruk. Sociaal werkers zijn gemiddeld 37 procent van hun tijd hieraan kwijt. Hierdoor komen zij onvoldoende toe aan de inhoudelijke ondersteuning van inwoners en raken steeds meer gefrustreerd. Ongeveer 30 procent overweegt hierdoor zelfs een andere baan te nemen. Dit blijkt uit het Movisie-rapport ‘De stand van administratie- en regeldruk in het sociaal werk. Alle ballen in de lucht houden’.
Movisie deed in 2022 onderzoek naar omvang en aard van het probleem, onder meer via een enquête onder bijna 200 sociaal werkers. Gemiddeld neemt administratie- en regelwerk 37 procent van hun tijd in maar zij vinden 19 procent acceptabel. Als meest belastende administratieve ergernissen noemen de sociaal werkers: rapporteren (82%), kwaliteits- en verantwoordingssystemen (77,4%), en papier- en formulierwerk van bewoners om de weg te vinden bij instanties en bij aanvragen van hulp, toeslagen en subsidies (73,6%).
De meeste sociaal werkers (80%) geven aan dat administratie, verantwoording en regels hen veel extra tijd kosten
Waar komt die druk vandaan?
Als belangrijkste oorzaak noemen sociaal werkers het overheidsbeleid: de gemeente wil grip krijgen en kunnen sturen. De informatie die de gemeente verlangt, sluit vaak niet aan bij de essentie van het werk. Daarnaast zijn de registratiesystemen te leidend in plaats van ondersteunend. Systemen zijn daarnaast vaak gebruiksonvriendelijk, en professionals moeten met verschillende systemen werken (vooral als zij werkzaam zijn in meerdere gemeenten). Verder wordt de organisatie van het werk genoemd. Het management vraagt om verantwoording op basis van cijfers. Maar omdat terugkoppeling ontbreekt, wordt het aanleveren van gegevens en cijfers voor verantwoording als zinloos of niet helpend ervaren. De belangrijkste onderliggende oorzaken zijn: gebrek aan niet goedwerkende systemen, wantrouwen van opdracht gevende instanties, regels worden onvoldoende ter discussie gesteld en de herkomst van verplichting is niet duidelijk. Als er aan deze onderliggende oorzaken niets wordt gedaan zal de administratie- en regeldruk niet opgelost worden.
Bekijk hier de infographic over het onderzoek
Wat is het effect van al deze administraties en regels?
De meeste sociaal werkers (80%) geven aan dat administratie, verantwoording en regels hen veel extra tijd kosten. Een groot deel (40%) vindt dat het niet bijdraagt aan de bedoeling van hun werk, maar een kwart vindt dat wel. Administratie en regels zorgen bij 80% van de respondenten voor ergernis en ook stress. De tijd die de respondenten kwijt zijn aan administreren zorgt ervoor dat ze tijd te kort hebben voor andere – belangrijkere – taken (77%), zoals direct contact met en het ondersteuning van inwoners. Sociaal professionals ervaren dat de kwaliteit van het werk verslechtert (70%), dat ze het werk niet kunnen doen zoals ze het willen (43%). Volgens de sociaal werkers die meededen aan dit onderzoek ervaren inwoners ook ergernis van het papier- en formulierwerk waarmee ze te maken hebben om hulp te kunnen krijgen, bijvoorbeeld bij (her)indicaties.
Wat zijn de aanbevelingen uit het onderzoek?
- Streef naar 50% minder administratie- en regeldruk
- Creëer meer duidelijkheid over welke regels en administraties ‘moeten’ vanuit wetgeving
- Meerdere partijen zijn aan zet bij het werken aan oplossingen. Steek in op 3 niveaus:
- Landelijk niveau: Het is van belang de agendering van het knelpunt voort te zetten en blijvend te monitoren om zicht te krijgen of aanpakken succesvol zijn en effect hebben. Aansluiten bij en samenwerking met arbeidsmarktonderzoek en partijen is een logische vervolgstap.
- Niveau van de professional: zet kleine dingen in de spotlights. Ondanks de taaiheid van het vraagstuk beginnen veranderingen meestal bij het zien van de kleine aansprekende acties en initiatieven van verbeteringen. Die kleine succesjes geven vaak een eerste impuls aan een grotere beweging.
- Niveau van het samenspel lokale overheid en organisaties sociaal werk. In dit samenspel is veel te winnen met elkaar door in te zetten op wederzijds vertrouwen. Zo zijn er gemeenten die al experimenteren met regelarme verantwoording en het realiseren van een diagnosevrije en/of beschikkingsvrije inzet. En organisaties zelf kunnen kijken wat zij kunnen doen om professionals te ontlasten. We adviseren om voorbeeldpraktijken te volgen, belemmeringen zichtbaar te maken, te verspreiden en uit te breiden.
Reacties op de publicatie
Gerdien Rabbers en Edwin Luttik van Sociaal Werk Nederland
'Belangrijk dat we dit onderzoeken. Zeker nu het beroep op sociaal werk(ers) fors toeneemt bij het oplossen van de maatschappelijke vraagstukken van deze tijd, moeten we af van onnodige administratie- en regeldruk. Het belemmert sociaal werkers om te doen wat nodig is. En het helpt niet mee om professionals beter aan onze sector te binden. De uitkomsten van het onderzoek onderstrepen wat ons betreft de noodzaak voor een goede dialoog tussen gemeenten en sociaalwerkorganisaties. Dialoog over de impact die je wilt realiseren in wijken en buurten en de vereiste gegevens die daadwerkelijk iets vertellen over die impact.'
Jan Willem Bruins van de Beroepsvereniging van professionals in sociaal werk
'Er was de laatste jaren al meer aandacht voor de vermijdbare administratieve lastendruk van sociaal werkers in de jeugdzorg en de langdurige zorg. Heel goed dat Movisie nu in kaart heeft gebracht hoe groot de lastendruk is bij de sociaal werkers in de wijkteams en de wmo-taakgebieden. Met een gemiddelde regel- en lastendruk van 37% is het probleem ook voor deze sociaal werkers groot. Veel tijd die zij aan hun kerntaken zouden kunnen besteden gaat verloren. Opvallend in dat rapporteren en verantwoorden de twee hoogst scorende oorzaken zijn. Het is ook voor financiers en werkgevers belangrijk in te zien dat vertrouwen van professionals goedkoper is dan controleren.'