Op 1 januari 2015 werden gemeenten verantwoordelijk voor een fors pakket aan voorzieningen die mensen ondersteunen bij de zorg voor kinderen en jongeren (de Jeugdwet), thuis wonen (een herziene Wet maatschappelijke ondersteuning) of werk vinden (de Participatiewet). De toen 393 gemeenten kregen voor die extra taken ruim 10 miljard euro mee, dat was een miljard minder dan daarvoor op de rijksbegroting stond. Ruim 1,8 miljoen mensen maakten op dat moment gebruik van een voorziening die sindsdien onder het sociaal domein valt. Het ging om ‘de grootste verbouwing van de verzorgingsstaat sinds zijn ontstaan’. Samengevat hadden de ‘decentralisaties’ vier grote ambities:

1. integraal kunnen werken; 
2. nabijer zijn; 
3. meer ruimte voor professionals; 
4. meer ruimte voor burgers (burgerkracht, zelfredzaamheid, eigenaarschap).

Wanneer deze vier ambities gerealiseerd zouden worden, dan zouden burgers die dat nodig hebben, betere ondersteuning krijgen dan voorheen, zo was de verwachting. 

Terug -en vooruitblik

De 19 geïnterviewden in deze bundel zijn hierop bevraagd. Worden mensen met beperkingen, met weinig inkomen, zonder werk of met andere belemmeringen nu beter ondersteund en geholpen dan voor 2015? Behalve om een feitelijke beschrijving van de ideeën en verwachtingen destijds, hun analyse en oordeel over de afgelopen tien jaar, wordt de geïnterviewden ook steevast gevraagd hoe het verder moet.

Bestel het boek

Voor de duidelijkheid: wat het boek niet doet is opheldering vragen over waarom er nog steeds zoveel eenzaamheid is in het sociaal domein. Of overbelaste mantelzorgers, wachtlijsten in de jeugdzorg, of mensen in armoede. Het gaat om de gerealiseerde beloften. Daarover zijn de meeste geïnterviewden kritisch. 

Integraal?

Professionals van wijkteams lopen met hun plannen op de schotten tussen afdelingen van de gemeente. Het gewenste combineren van mogelijkheden uit de drie decentralisatiewetten gebeurt weinig, met name de Participatiewet is uit beeld verdwenen.

Nabij?

Wijkteams zitten soms niet in de wijk, maar achter een loket in het gemeentehuis. Juist die burgers die het hardst hulp nodig hebben, ervaren grote afstand tot ondersteuning. Gemeenten sluiten in het algemeen nog niet goed aan bij het doenvermogen van hun burgers. Wel zijn er wijkteams gekomen en meer waardering voor sociaal werkers en voor initiatieven van burgers. Al worden die laatsten nog wel vaak met wantrouwen bekeken. 

Maar toch: twijfels aan de inzet van destijds is er niet of nauwelijks. De beloften van de decentralisaties staan volgens de geïnterviewden nog recht overeind. Voor hoe het beter kan, doen de deskundigen intrigerende suggesties.

Als we dat hadden geweten. Naar een beter lokaal sociaal domein. Piet-Hein Peeters en Marcel Ham. Het boek verschijnt als jaarboek van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken deze week bij Van Gennep.