Wegwijzer voor sportverenigingen: normen stellen bij grensoverschrijdend gedrag

In 2021 organiseerde Movisie rondetafelgesprekken met vertegenwoordigers van sportverenigingen (bestuurders, trainers/coaches), sportconsulenten en beleidsmedewerkers van gemeenten over grensoverschrijdend gedrag bij sportverenigingen. Het doel van deze gesprekken was om er achter te komen welke vragen deze verenigingen hebben en waar ze tegenaan lopen bij de aanpak van grensoverschrijdend gedrag.

De bijeenkomsten lieten zien dat de deelnemers de urgentie voelen om grensoverschrijdend gedrag serieuzer aan te pakken, maar dat de praktijk weerbarstig is. Protocollen en gedragsregels zijn er volop, maar het ontbreekt aan kennis en vaardigheden om ongewenst gedrag tijdig te signaleren. Er is te weinig tijd om te investeren in deskundigheidsbevordering en gedegen aanpakken. Daarnaast vindt men het lastig om anderen aan te spreken op gedrag, vanwege agressie, maar ook omdat men het gevoel heeft er alleen in te staan. Wat tevens naar voren kwam was dat de meeste verenigingen vooral problemen hebben met verbale en/of fysieke agressie en pesten. Tijdens één van de bijeenkomsten werd de uitdaging gekarakteriseerd als: 'de emotie van sport combineren met goed fatsoen'.

Wat nodig lijkt, is dus niet zozeer een nieuw protocol of nieuwe set regels, maar tools, training en begeleiding om gespreksvaardigheden te ontwikkelen, gedeelde verantwoordelijkheid te creëren en blijvend het gesprek met elkaar te voeren. Een vitale, open sportvereniging met een stevig bestuur, voldoende enthousiaste en deskundige vrijwilligers en een brede samenwerking met buurt en school zijn daarbij een belangrijke randvoorwaarden om grensoverschrijdend gedrag in de sport duurzaam aan te kunnen pakken. Er zijn bij elke vereniging mensen nodig die hier echt tijd voor vrij kunnen maken, het onderwerp blijven agenderen en het gesprek op gang houden.

In deze wegwijzer bieden we - na beknopte achtergrondinformatie over aard en omvang van grensoverschrijdend gedrag in de sport - een overzicht van werkzame elementen bij het voorkomen en vroegtijdig signaleren van grensoverschrijdend gedrag en geven we praktische informatie over mogelijke aanpakken.

Reactie op het nieuws - 10 februari 2022

Begin deze week meldden diverse kranten en media dat Marc Overmars, technisch directeur van Ajax, opstapt omdat hij zich schuldig heeft gemaakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit bericht komt op een moment waarop de samenleving de ontwikkelingen rondom het televisieprogramma The Voice of Holland nog moet verwerken. En op zoek is naar antwoord op de vraag: hoe pakken we grensoverschrijdend gedrag aan?  

Wil je als (sport)organisatie zorgdragen voor een veilige omgeving waarin geen ruimte is voor grensoverschrijdend gedrag, dan zal je om te beginnen een gemeenschappelijke taal moeten ontwikkelen en helder moeten krijgen wat grensoverschrijdend gedrag inhoudt. Dit gesprek leidt er toe dat grensoverschrijdend gedrag beter en eerder herkend wordt. Wat je immers niet ziet of herkend als een probleem, kan ook niet worden aangepakt. 

Om dit gesprek te faciliteren heeft Movisie een referentiekader om objectief te kijken naar gedrag ontwikkeld, waarbij gedrag langs een aantal criteria wordt gelegd. Van belang hierbij is wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, (zelf)respect (voor de ander) en of het gedrag past het bij de leeftijd en de omgeving.

Deze criteria delen het gedrag als het ware op in verschillende aspecten, die stuk voor stuk langsgelopen kunnen worden. Zo kan het gedrag worden geduid. Door inzichtelijk te maken welk gedrag wel of niet voldoet aan de criteria, kan je vervolgens een referentiekader ontwikkelen ter correctie en handhaving van gedrag. Dit referentiekader helpt om duidelijk en éénduidig te formuleren wat grensoverschrijdend gedrag is. 

Het referentiekader biedt een objectieve kijk op (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en geweld. Het biedt een bril om écht naar gedrag te leren kijken. Het pakt een cultuur van verzwijgen, verbergen en bagatelliseren aan. Slachtoffers en de omgeving weten zich gesteund door een referentiekader en dat helpt slachtoffers én de omgeving om eerder te herkennen en in te pakken. Het draagt bij aan een veilige omgeving binnen organisaties.