De gemeente Noardeast-Fryslân is de tweede halteplaats van het project. Eerder waren we in de gemeente Arnhem, na Noardeast-Fryslân reisden we af naar Zeeuws-Vlaanderen en begin 2025 stopt de karavaan in Capelle aan den IJssel.

In dit project onderzoekt Movisie hoe het vertrouwen tussen burgers onderling is (horizontaal vertrouwen) en het vertrouwen van burgers in de overheid en overheidsinstanties (verticaal vertrouwen). Het Karavaan-project is een uitvloeisel van de Atlas van Afgehaakt Nederland (2021) waarin werd blootgelegd dat aanzienlijk veel groepen burgers zich niet meer gerepresenteerd voelen door traditionele bestuurspartijen. Zijn zijn het vertrouwen in overheid en politiek aan het verliezen of hebben dat al verloren. Met de auteurs van de atlas, René Cuperus en Josse de Voogd, werkt Movisie in het project De Karavaan intensief samen.

Omslag

In de gemeente Noardeast-Fryslân is de electorale omslag ook zichtbaar. Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen in 2023 verloor het CDA hier een belangrijk deel van zijn electoraat, terwijl buitenstaanders-partijen als de PVV, NSC en de BBB als winnaars uit de bus kwamen. Het jaar daarvoor hadden de inwoners van Noardeast-Fryslân bij de gemeenteraadsverkiezingen nauwelijks op landelijke middenveldpartijen gestemd. De meeste stemmen gingen naar de Fryske Nasjonale Partij (FNP) en Sociaal in Noardeast-Fryslân (S!N). Wat is daarvan de oorzaak? Voelen inwoners van Noardeast-Fryslân zich inderdaad achtergesteld en slecht gerepresenteerd door de traditionele establishment-partijen en verschillende overheden?

'Onderlinge sociale verbondenheid zit in het DNA van Friesland.'

Verbondenheid

De gemeente Noardeast-Fryslân hebben we niet alleen uitgekozen vanwege de stembusuitslagen bij de laatste verkiezingen, maar ook vanwege de rol die ‘mienskip’ hier nog altijd speelt. Het Friese begrip mienskip wordt in het Nederlands vertaald als ‘de gemeenschap’, maar het betekent veel meer. Mienskip is de onderlinge verbondenheid die wordt ingezet om de gemeenschap te beschermen. Deze is vroeger ontstaan door de strijd tegen het water. Men moest in de Friese dorpen de krachten bundelen om terpen en dijken te kunnen bouwen. Het versterken van gemeenschappen en gemeenschapsvorming, de onderlinge sociale verbondenheid, zit in het DNA van Friesland. Dit gegeven maakte ons nieuwsgierig.

We zijn, zoals ook in de andere halteplaatsen, de lokale samenleving ingedoken en hebben gesprekken gevoerd met heel uiteenlopende kringen inwoners. We spraken onder andere met middelbare scholieren, studenten, amateurvoetballers, ondernemers (winkeliers in het bijzonder), eerstelijnsprofessionals, actieve dorpsbewoners, moeders, dorpscoördinatoren, ambtenaren, de verantwoordelijke wethouder voor mienskip en de burgemeester. We staken als het ware de thermometer van vertrouwen - kortdurend, maar intensief - in de lokale samenleving. In Zeven gezichten van mienskip doen we verslag van deze gesprekken.

Gelukkige burgers

In de gesprekken komt naar voren dat mienskip meer is dan nostalgie, mythologie en beleidsfries. Het is nog steeds levende realiteit, maar wel iets dat permanent onderhoud nodig heeft. Ondanks een lagere koopkracht blijkt het geluksgevoel en de tevredenheid van de Friezen hoger te liggen dan elders, ook wel de Friese paradox genoemd. Het is opnieuw een aanwijzing voor het belang van het investeren in een sterke gemeenschap (mienskip).

We stellen ook vast dat veel inwoners van Noardeast-Fryslân vooral het vertrouwen in de landelijke overheid zijn kwijtgeraakt. Ze vragen zich af: zijn we voor Den Haag meer dan wingewest (aardgas), opvanglocatie (asielzoekers), windmolenpark, zonne-energiepark of een achtertuin van gestreste stedelingen? Of heel actueel: een handige nieuwbouwlocatie van een vol rakend Nederland? Ook op de eigen lokale overheid en overheidsinstanties zijn ze kritisch. We eindigen met tien aanbevelingen, gericht aan de lokale en landelijke overheid, om het vertrouwen van burgers terug te winnen én om de kracht van aanwezige gemeenschappen vast te houden en waar mogelijk te versterken. Onze tiende beleidsaanbeveling? Een betrouwbare overheid trekt lessen uit de Friese paradox: gelukkige burgers zijn belangrijker dan welvarende burgers.

Foto: Mijke Bos