Movisies 2 - juni 2019

Ervaring, ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid. Het zijn veelgehoorde begrippen in het sociaal domein. Maar wat wordt ermee bedoeld? Door: Marc Engberts Wie kent deze uitspraak niet? ‘Als ik jou was zou ik het zus of zo aanpakken, want uit ervaring weet ik dat…’ En dan volgt er een advies op basis van de persoonlijke inzichten die iemand heeft opgedaan door gebeurtenissen in zijn of haar leven. Kennisbron Ieder mens doet in zijn leven ervaringen op. En we gebruiken onze ervaring allemaal wel eens om anderen te adviseren. Hoewel het gebruik van termen verschilt - en van juist of onjuist gebruik geen sprake is - wordt ervaringskennis in het sociaal domein vaak gezien als kennisbron, naast wetenschappelijke en professionele kennis. Het is een kennisbron die beleidsmakers kunnen benutten om problemen in het sociaal domein effectief aan te pakken. Ervaringsdeskundigen Ervaringsdeskundigen zijn dan mensen die over ervaringskennis beschikken en de vaardigheid hebben om deze door te geven aan anderen. In het sociaal domein wordt met ervaringen doorgaans bedoeld: eigen ervaringen van mensen met een beperking/ontwrichting én het vinden van een evenwicht. Het gaat dus om ervaring met problemen en obstakels waarmee iemand heeft leren dealen in het eigen leven. Ervaringskennis Iemand beschikt over ervaringskennis als hij of zij deze ervaringen heeft geanalyseerd en erop heeft gereflecteerd, mede op basis van collectieve erva- ringskennis, dus ook ervaringen van anderen. De eigen kennis is daarmee op een hoger plan gebracht. Niet iedereen beschouwt mensen met ervaringskennis ook meteen als ervaringsdeskundig. Ervaringskundigheid Ervaringsdeskundigheid impliceert de vaardigheid om ervaringskennis professi- oneel in te zetten, ook ten behoeve van anderen. Sommigen reserveren de term ervaringsdeskundige exclusief voor geschoolde professionals die een opleiding in ervaringsdeskundigheid hebben gevolgd. Omdat het verschillend gebruik van termen tot begripsverwarring kan leiden, pleiten sommigen ervoor om geschoolde, professionele ervaringsdeskundigen, ervaringswerkers te noemen. Verschillen in gebruik Binnen het sociale veld zijn er nog meer verschillen in het gebruik van termen. Zo koppelt men binnen de ggz de term ervaringsdeskundigheid vaak specifiek aan ervaring met ontwrichting van het eigen leven door psychiatrische proble- matiek. Een ervaringsdeskundige heeft dan een herstelproces doorlopen, leren reflecteren op de eigen ervaringen en kan van daaruit anderen ondersteunen. Elders in het sociaal domein gaat het niet altijd om ontwrichting en herstel en wordt de term breder gebruikt en bijvoorbeeld gekoppeld aan ervaring met beperkingen in het dagelijkse leven. Meer weten? Lees de publicatie ‘Ervaringsdeskundigen in het sociaal domein: wie zijn dat en wat doen ze?’ van Astrid van de Kooij en Saskia Keuzenkamp, Movisie, april 2018. www.movisie.nl/ervaringsdeskundigen Ervaring, ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid What’s in the word? ken dat we dat pantser mogen laten vallen, klinkt er een zucht van verlichting. Kennelijk is niemand blij met die ongeschreven regel.’ Van Houten: ‘Ik zie vaak wel goede wil, maar ik zie ook dat mensen terugvallen in hun ver- krampte professionele rol met allerlei regeltjes.’ Hoe raken we uit die klem? Paardekooper Overman: ‘Door ontregelend te werk te gaan. Om een voorbeeld te noemen: ik kan tijdens een commissievergadering in de Tweede Kamer tegen Martin van Rijn (ex-staatssecretaris VWS) iets zeggen waardoor er effect ontstaat. Dat andere aanwezigen ook gaan denken: inderdaad, dat protocol waar we zo aan hechten is eigenlijk helemaal niet zo belangrijk.’ Van Houten: ‘We moeten uit de mal van het oplossing-denken. Die is heel dominant in de beleidswereld. De realiteit van veel mensen is dat het leven complex is, ongerijmd. Dat kunnen ervaringsdeskundigen inbrengen, als breekijzer in die systeemwereld.’ Weerman: ‘Dat je mag bestaan, ook als je je leven niet op orde hebt.’ Wat is het motto voor de inzet van ervaringsdeskundigheid in het sociaal domein? Van Houten: ‘Dat het gaat om waar we naar streven. Dat we het uiteindelijk doen voor betere zorg en ondersteuning aan mensen die gesteund willen worden.’ Paardekooper Overman: ‘In essentie gaat het om zorgzaamheid. Omzien naar elkaar. Dat is de opdracht die je hebt ten opzichte van mensen die ernstig ontregeld zijn ofwel de omgeving ernstig ontregelen. Daar heb je ervaringskennis bij nodig.’ Boote: ‘Ik heb twee motto’s. Een: begin alleen met ervaringsdeskundigheid als er iets aan de machtsstructuur mag veranderen. Nu word je vaak ingezet of wordt bepaald dat je wordt ingezet als ervaringsdeskundige. De macht- hebber bepaalt wat er met de input gebeurt. Twee: we hebben meer overeenkomsten dan verschillen. In de praktijk is het nu dat we een tweedeling hebben bedacht – je ontvangt of je geeft hulp – die tweedeling doet geen recht aan de werkelijkheid.’ Weerman: ‘Mijn motto is: ervaringskennis moet als eerste bron van kennis aangemerkt worden. Het moet bovenaan staan. En inherent daaraan is dat pijn en leed worden benoemd. Pijn en leed die we doorgaans uit de weg gaan. Omdat we gewend zijn dat we alles willen fiksen. We moeten taal geven aan dingen die pijn doen.’ Meer informatie: Marjet van Houten (m.vanhouten@movisie.nl , 06 55 44 09 79). 7