Movisies 2 - juni 2022

In 2021 werd 67 procent van de sociaal werkers geconfronteerd met agressie door cliënten. Dat blijkt uit onderzoek van PGGM & CO en Ipsos, in opdracht van het ministerie van VWS. Ondervraagde sociaal werkers geloven dat agressie sinds de pandemie is toegenomen. Maar is dit de enige oorzaak? Wat is nodig om agressie en ongewenst gedrag te stoppen? En wat gebeurt er nu al? Door: Ineke Westbroek afgenomen, waardoor mensen eigenhandig ingrijpen als zij hun zin niet krijgen. Regelmatig hoort Chris Boeijinga klachten over uiteenlopende vormen van ongewenst gedrag jegens sociaal werkers. Boeijinga is adviseur voor Sociaal Werk Werkt!, het samenwerkingsverband van werkgeversorganisatie Sociaal Werk Nederland met FNV en CNV. Dit platform zet zich in voor een goed werkende arbeidsmarkt en goede arbeidsvoorwaarden. Plan van aanpak ‘Tijdens de pandemie is weinig geweld gemeld, omdat cliënten en hulpverleners weinig direct contact hadden’, vertelt Boeijinga. Hij ziet ongewenst gedrag als een structureel probleem dat een integrale aanpak verdient. ‘Visie, beleid en aanpak moeten ingaan op alle aspecten en fases van ongewenst gedrag. Gelukkig krijgen we van het ministerie subsidie voor deze integrale aanpak.’ Belangrijk onderdeel van het plan van aanpak is het ondersteunen van sociaalwerkorganisaties bij de integrale aanpak: van visie tot uitvoering. Daarbij hoort ook het inzetten van geactualiseerde tools, trainingen en stappenplannen om te leren dealen met ongewenst gedrag. Voorbeelden van tools • Het Agressiespel: een kaartspel voor medewerkers over het voorkomen en omgaan met agressie en geweld tijdens het werk. • De Risicomonitor Sociaal Werk: dit helpt bij het in kaart brengen en aanpakken van arbeidsrisico’s in een organisatie. leidingen zorg en welzijn in het curriculum meer aandacht besteden aan omgaan met ongewenst gedrag. Boeijinga: ‘Het is er wel, maar te summier. Wij willen de visie op lessen hierin mee helpen formuleren.’ Verder moeten volgens hem politie en justitie alerter zijn op meldingen van sociaal werkers over agressief gedrag. ‘Door personeelswisselingen zijn politiemedewerkers niet op de hoogte van problemen en bestaande afspraken. We moeten hierover regelmatig contact houden, zodat sociaal werkers en hun organisaties niet worden afgescheept en tegen een muur oplopen.’ Dit helpt ook Na de bedreiging in het begin van haar loopbaan, voelde Nynke de Boer zich nog een tijdlang angstig. Zij kon zich herpakken. ‘Ook dankzij de emotionele ondersteuning door collega’s. Thuisgekomen werd ik gelijk gebeld door de collega die me thuisbracht. Naderhand heb ik veel gesprekken met hem gevoerd. De cliënt is geschorst.’ Woordvoerder van het Leger des Heils, Tamara van de Spek, benadrukt het belang van een veilige werkomgeving. ‘We hebben een opvangteam. Medewerkers kunnen altijd terecht bij vertrouwenspersonen.’ Ook in haar tegenwoordige werk in Zaanstad, als veldwerker bij de thuislozenopvang van het Leger des Heils en sociaal werker bij Housing First, wordt zij geconfronteerd met intimidaties. In het begin had ze het gevoel tekort te schieten. ‘Maar in ons team kunnen wij hier goed over praten. We geven elkaar suggesties hoe te reageren. Meestal spelen er onderliggende oorzaken. Vraag daarop door, toon empathie.’ Altijd melden De toename van ongewenst cliëntgedrag wijt Nynke de Boer vooral aan de bezuinigingen in de ggz, waardoor mensen niet de juiste hulp krijgen. Ook ziet ze een gebrek aan overleg tussen ggz en opvanginstellingen. ‘Iedereen zit op een eigen eiland, terwijl wij behoefte hebben aan samenwerking en het uitwisselen van kennis.’ Haar advies? ‘Doe altijd aangifte van ernstige incidenten. We sparren regelmatig met de politie, hebben nauw contact met de wijkagent. Absoluut melden, zei die agent toen een cliënt mij in mijn gezicht raakte. Je kan dan het contact verliezen met zo iemand, maar een collega neemt het altijd over. Wat dat betreft werk ik in een fijn team.’ Agressie tegen sociaal werkers Ongewenst gedrag risico van het vak? Dreigend stond hij plotseling voor haar. Zij kon geen kant meer uit in het kantoortje van het Crisiscentrum voor Thuislozen. Nog maar 20 was Nynke de Boer, net begonnen als begeleider van thuislozen in Amsterdam, toen een ontevreden cliënt haar bedreigde. ‘Een collega ontzette me uiteindelijk en bracht me thuis. Alleen durfde ik niet.’ Cijfers Een groeiend aantal sociaal werkers wordt geconfronteerd met vormen van agressief en intimiderend gedrag. Soms worden zij daadwerkelijk in elkaar geslagen. Maar ook subtiele, onderhuidse rotopmerkingen komen voor. Volgens gegevens van het VWS-onderzoek gaat het bij 39 procent van de ondervraagden om fysieke agressie, bij 22 procent om seksuele intimidatie en bij 20 procent om bedreiging. Bij 10 procent leidde dit tot blijvende fysieke of psychische klachten. Bijna de helft van de ondervraagden was hierdoor van slag en 5 procent overweegt een andere werkkring. Hoe kan dit? Part of the job wordt ongewenst gedrag in de praktijk vaak genoemd. Sociaal werkers schrijven het toe aan psychosociale klachten, psychiatrische stoornissen en multiproblematiek. Het vertrouwen in professionals zou zijn • De checklist Veilig op Huisbezoek: een vragenlijst die ongewenst gedrag in kaart brengt en aanpakt. Boeijinga verwacht veel van de activiteiten met juist die integrale benadering. ‘Het ontbreekt organisaties vaak aan tijd, geld en ondersteuning om ongewenst gedrag beter aan te pakken. Ons plan kan een belangrijke bijdrage leveren.’ Leger des Heils Maar er moet meer gebeuren, vindt socioloog Laura Keesman, voormalig medewerker van de thuislozenopvang van het Amsterdamse Leger des Heils. In haar onderzoek naar geweldservaringen van sociaal werkers ondervroeg zij achttien werkers in de Amsterdamse thuislozenopvang die werden bedreigd en uitgescholden, een combinatie van wat zij gelijktijdig als emotioneel, fysiek en mentaal geweld ervaren. Keesman: ‘Om hiermee om te gaan, zijn goede analyses nodig over de situatie waarin het gebeurde en wie erbij betrokken waren. Zo kun je patronen ontdekken. Daarom moeten incidenten bij de leiding worden gemeld, zodat er gezamenlijk naar kan worden gekeken. De bestaande tools, registratiesystemen en stappenplannen houden niet altijd rekening met subtiliteit en complexiteit van gedrag en situaties.’ Het gaat erom dat leidinggevenden actief zoeken naar het bestaan van ongewenste situaties. ‘Veel leidinggevenden verwachten, evenals John de Mol bij The Voice, dat medewerkers wel naar hen toekomen. Maar zij moeten signalen opvangen en dus regelmatig vragen of alles goed gaat. Stel gedragsregels en grenzen op, doe klachten niet af als een incident.’ Meer nodig Boeijinga merkt dat mensen zich gesteund voelen met tools zoals het Agressiespel. ’Ik hoor dat mensen steun ervaren van collega’s die hetzelfde hebben meegemaakt. Mensen luchten hun hart en geven elkaar tips.’ Wel beseft Sociaal Werk Werkt! dat er meer moet gebeuren. Zo kunnen mbo- en hbo-opDoe klachten niet af als een incident Socioloog Laura Keesman. Chris Boeijinga, adviseur voor Sociaal Werk Werkt!. 18 19

RkJQdWJsaXNoZXIy OTE0NDk=