Schaafsma en Schut vonden gehoor bij D66, de Haagse fractie diende eind november 2022 een initiatienota in om het minnelijke en wettelijke traject samen te voegen tot één helder traject voor mensen met schulden.6 Zelf is hij nu druk doende om dit voorstel in het Plan Schuldhulpverlening van de gemeente Groningen te schrijven. Naast een herschikking van het stelsel pleit Schaafsma voor grotere discretionaire bevoegdheid van de beleidsmaker en professional. Van het rigide volgen en toepassen van regels wordt volgens hem niemand wijzer, laat staan dat je er problemen mee op kunt lossen. Eigen verantwoordelijkheid Ook Will Tiemeijer, wetenschappelijk medewerker van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR), vindt dat de uitvoerende professionals meer ruimte moeten krijgen om te handelen naar de geest van de wet. Hij verwijst naar het morele principe van Aristoteles, Epikeia: ’De hoogste vorm van gerechtigheid is niet het uitvoeren van de wet, maar de erkenning dat het in bepaalde zaken noodzakelijk is om van de regels af te wijken, om te handelen zoals de wetgever zou hebben gedaan indien hij mijn specifieke geval had gekend.’ Van het rigide volgen en toepassen van regels wordt niemand wijzer Bij alle voorstellen tot stelselwijziging past wel een kanttekening. In zijn in 2022 verschenen boek Self Control zegt Tiemeijer dat de oorzaak van schulden voor een deel bij de mensen zelf ligt7 Het uitgangspunt van welk stelsel dan ook moet de eigen verantwoordelijkheid zijn. Hij sluit daarmee aan op de conclusie van de WRR-verkenningen Eigen Schuld?8 en Weten is nog geen doen.9 Eigen verantwoordelijkheid en zelfcontrole hebben veel met elkaar te maken. Zelfcontrole is het vermogen om je eigen gedrag te reguleren. Gedrag waarop je kan worden aangesproken. Maar niet iedereen heeft evenveel controle over zijn eigen gedrag. In eerste aanleg schatte Tiemeijer dat ongeveer 40 tot 45 procent van de verschillen in zelfcontrole tussen mensen herleid kon worden tot de genen. Toen hij zijn boek bijna af had, zette nieuw onderzoek dat percentage op 60 procent. ’Ter vergelijking: de meeste persoonlijkheidskenmerken hebben een genetische component van ongeveer 40 procent. Intelligentie, afhankelijk van op welke leeftijd je het meet, 70 tot 80 procent. Zelfcontrole ligt daar dus middenin.’ Zelfcontrole Dat mensen verschillen in hun mate van zelfcontrole heeft volgens Tiemeijer behalve met de genen ook te maken met de vroege opvoeding en de huidige leefomstandigheden. Ouders zijn niet allemaal gezegend met hetzelfde vermogen om hun kinderen te leren om zich te beheersen. En mensen met schulden hebben vaker negatieve gevoelens, ervaren vaker zware mentale belasting en lijden vaker onder een teveel aan stress en een tekort aan nachtrust. ’Dat schulden mensen dommer maakt, zoals het 17
RkJQdWJsaXNoZXIy OTE0NDk=