VISIE Het vraagt een zekere lenigheid van ons denkvermogen om bij grensoverschrijdend gedrag samen te kijken naar wat er misgaat in plaats van het meteen te veroordelen, schrijft Saskia Daru van Movisie. We moeten weg van die ongenuanceerde kijk. Sociale veiligheid was nog nooit zo’n polariserend begrip als de afgelopen jaren. Als we de media moeten geloven, is er slechts de keuze tussen overgevoeligheid en ongevoeligheid. Tussen grove grensoverschrijding en benauwende bescherming. Terwijl het juist zo opvallend was hoe de aanpak van grensoverschrijdend gedrag eigenlijk het politieke spectrum doorsneed. Er waren natuurlijk altijd al wel verschillen in prioriteiten: waar de rechterkant van de Kamer ijverde voor opsporen, vervolgen en bestraffen, wilde de linkerkant aandacht voor preventie en hulp voor slachtoffers. Maar deze vulden elkaar aan en maakten het mogelijk dat er een Kamerbrede steun was voor de aanpak van grensoverschrijdend gedrag zoals huiselijk en seksueel geweld: een integrale aanpak van voorkomen tot vervolgen. Door steeds gebruik te maken van dezelfde criteria, kunnen we beter en sneller bedenken wat er mis is Weerbare maatschappij In de publieke opinie gaat het ook over andere vormen van grensoverschrijdend gedrag, zoals discriminatie, racisme, pesten, agressie en ook over seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Daarbij worden slachtoffers weggezet als overgevoelig en plegers als nietsvermoedende, onhandige horken. Of zijn plegers juist monsterachtige roofdieren en slachtoffers zielig en krachteloos. We moeten weg van die ongenuanceerde kijk, die ons ervan weerhoudt om als maatschappij weerbaarder te worden. Een weerbare maatschappij kan het aan om nuance te zien. Om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen, moeten we in de maatschappij niet meer terugschrikken van dit onderwerp. Het is gewoon gedrag. Grensoverschrijdend gedrag is dichterbij dan we denken. Het vraagt een zekere lenigheid van ons denkvermogen om samen te kijken naar wat er misgaat in plaats van het meteen te veroordelen. Kunnen we beter kijken, beter analyseren, beter wegen en uiteindelijk passender reageren? Ingrijpen Begin 2023 presenteerde de regering een Nationaal actieprogramma seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Hierin staat onder meer de ambitie om steun te mobiliseren en handelingsperspectief te bieden aan diegenen die willen helpen, maar niet altijd weten hoe ze dat het best kunnen doen. Gelukkig hoeven we niet van nul af te beginnen. Bij handelingsperspectief gaat het om twee modellen: het bystander intervention model en het normstellend kader (zie ook movisie.nl). Het bystander intervention model geeft aan wanneer mensen ingrijpen in een situatie van grensoverschrijdend gedrag. Er worden vijf fases onderscheiden: gedrag herkennen, de ernst inzien, verantwoordelijkheid nemen, weten hoe in te grijpen en beslissen om in te grijpen. Natuurlijk gaan mensen niet netjes één voor één die fases langs tijdens een incident, maar het geeft aangrijpingspunten voor het ontwikkelen van kennis, het richten van interventies en het communiceren over grensoverschrijdend gedrag. Het normstellend kader helpt vervolgens om gedrag als grensoverschrijdend te herkennen en om af te wegen hoe ernstig de situatie is. Door steeds gebruik te maken van dezelfde criteria, kunnen we beter en sneller bedenken wat er mis is: is er wel toestemming gegeven, is er sprake van vrijwilligheid en van gelijkwaardigheid? Verantwoordelijkheid nemen, weten hoe in te grijpen en beslissen om in te grijpen worden hopelijk makkelijker als we het vaker doen. En als we weten dat anderen ons steunen, omdat zij ook hebben geoefend. Saskia Daru is senior medewerker Sociale veiligheid bij Movisie Ingrijpen bij grens- overschrijdend geweld makkelijker maken Tekst: Saskia Daru 19
RkJQdWJsaXNoZXIy OTE0NDk=