VISIE Er is bovenal kennis nodig over wat werkt bij het ondersteunen van wijkbewoners en buurtinitiatieven die de stap willen maken van elkaar ontmoeten naar zorgen voor elkaar, schrijft Roos Pijpers van Movisie. De verhouding tussen ouderen en andere mensen die zorg nodig hebben en de groep mensen die deze zorg kunnen leveren, staat al jaren onder druk. Met structurele personeelstekorten en een toenemende vergrijzing wordt dit probleem steeds nijpender. Als oplossing wordt er meer en meer een beroep gedaan op het sociale netwerk van mensen. In de hoofdlijnenbrief over de toekomst van de Wmo (maart 2022) wordt het ’omzien naar elkaar in de wijk’ benoemd als belangrijke bron van zorg voor kwetsbare mensen thuis, met de potentie om mantelzorgers te ontlasten. Veel gemeenten zetten hier al op in door het faciliteren en stimuleren van ontmoetingen in de buurt. Groot grijs gebied Tussen elkaar ontmoeten en voor elkaar zorgen zit echter een groot grijs gebied, blijkt uit onderzoek van Movisie. Ontmoeting is een belangrijk doel op zich, met bewezen effecten op dagelijks welbevinden. Zelfs laagdrempelige ontmoetingen kunnen een zorgzaam karakter hebben (publieke familiariteit). Dat betekent echter niet dat mensen die elkaar ontmoeten ook voor elkaar gaan zorgen. Zo weten we dat buren, buurtbewoners, vrienden en kennissen vaak minder intensieve, minder langdurende of structurele hulp (willen) bieden dan mantelzorgers. Ook nemen zij doorgaans vooral een ondersteunende rol op zich in de zorg die zich voornamelijk richt op sociale, praktische en gezelschapssteun. Bij deze burenhulp is vaak sprake van een ’beleefde terughoudendheid’ die in de weg staat van intensievere en structurele zorg. Gelijkwaardige samenwerking De bereidheid om voor elkaar te zorgen in de buurt is complex en afhankelijk van veel factoren. Iemands morele opvattingen, opvattingen van zorg, fysieke nabijheid bij de zorgvrager, de mate van verbondenheid tot de buurt en het hebben van een gedeeld verhaal beïnvloeden allemaal de mate waarin iemand wil zorgen voor de ander. Wanneer we kijken naar de ontvanger van zorg zien we onder andere vraag- en acceptatieverlegenheid en uiteenlopende opvattingen over zelfredzaamheid. Dat zorgt ervoor dat niet alle zorg geaccepteerd wordt. Om het grijze gebied tussen ontmoeten en zorgen te verkleinen, moeten we experimenteren en op zoek naar wat werkt in het zorgen voor elkaar. Initiatieven zoals de ’voorzorgcirkels’ in Land van Cuijk en zorgcoöperaties zoals Austerlitz Zorgt en Anna Zorgt experimenteren met een andere aanpak. Deze initiatieven helpen ons bij het uitvinden hoe gelijkwaardige samenwerking tussen de initiatieven van inwoners, zorg, wijkteam en gemeente eruitziet en bereikt kan worden. Om het grijze gebied tussen ontmoeten en zorgen te verkleinen, moeten we experimenteren Realistische verwachtingen Dit soort initiatieven moet verder onderzocht worden. Met deze kennis kunnen we buren en wijken ondersteunen in het vormen van een sociale basis, waarin ontmoeten en zorgen voor elkaar hand in hand gaan. Maar het helpt ons ook in het creëren van realistische verwachtingen van elkaar en de samenleving. Vorm geven aan omzien naar elkaar is een complex vraagstuk, dat vraagt om tijd, onderzoek en een cultuurverandering. Roos Pijpers is projectleider Informele zorg bij Movisie Elkaar ontmoeten betekent niet hetzelfde als voor elkaar zorgen Tekst: Roos Pijpers | Foto: Fred Tigelaar 27
RkJQdWJsaXNoZXIy OTE0NDk=