Mantelzorgondersteuning op rolletjes: dat doe je samen

Mantelzorgondersteuning op rolletjes ‘Eén sleutel tot succes is er niet. De kunst is om samen passende sleutels te vinden.’ Mantelzorgondersteuning op rolletjes Meer weten over samenwerken tussen professionals? Lees dan het magazine: Samen de puzzel compleet maken!

Van zorgorganisatie tot gemeente en van welzijnsinstelling tot vrijwilligersorganisatie: bij de ondersteuning van mantelzorgers zijn vaak veel organisaties betrokken. Hoe kunnen al deze organisaties er gezamenlijk voor zorgen dat de ondersteuning op rolletjes verloopt? Die vraag stond centraal bij de verschillende lokale lerende praktijken van In voor mantelzorgthuis. Eén sleutel tot succes is er niet. Elke organisatie is immers uniek. Met specifieke dienstverlening, een eigen organisatiecultuur en aanpak. De kunst is om met elkaar te kijken welke sleutels passen in het lokale slot van mantelzorgondersteuning. De lokale lerende praktijken ontdekten wat hierbij werkt.

Waarom samenwerken?

Het aantal mensen in een kwetsbare positie in de samenleving neemt toe, terwijl er straks minder mensen zijn om voor hen te zorgen. Het beroep dat we doen op mantelzorgers neemt toe. Dat betekent dat we de zorg op een andere, efficiëntere manier zullen moeten organiseren. Je kunt het als (zorg)organisatie niet meer alleen. Daarnaast staat steeds vaker de kwaliteit van alle leefgebieden centraal in plaats van de diagnose, ziekte of het probleem. Het wijknetwerk en het eigen sociale netwerk zijn leidend in plaats van de professionele organisatiestructuren. Voor het realiseren van goede mantelzorgondersteuning is verbinding tussen die formele en informele partijen nodig, oftewel integraal samenwerken. Dit vraagt om goede afspraken en afstemming tussen deze organisaties.

Integraal samenwerken

In de lokale lerende praktijken van In voor mantelzorg-thuis werd er gewerkt aan het verbeteren van samenwerking met en voor mantelzorgers in hun gemeente. Hierbij werd uitgegaan van het principe van integraal samenwerken. Dit houdt in dat je als organisatie niet alleen kijkt naar het aan ondersteuningsaanbod door je eigen organisatie, maar dat je juist focust op het verbeteren van de ondersteuning van mantelzorgers door lokaal of regionaal in samenwerkingsverbanden elkaar te versterken. Samenwerking kan op verschillende niveaus plaatsvinden. Je ziet dit mooi verbeeld in de volgende illustratie, gebaseerd op de inzichten van Pim Valentijn. In dit magazine zoomen we in op de samenwerking tussen organisaties en voor een deel beleid. Vergeet daarbij niet dat professionals een belangrijke rol spelen in het signaleren van zaken die

Integraal samenwerken

Aandacht voor condities voor succesvolle samenwerking

Effectief samenwerken, hoe doe je dat? Daarvoor zijn de praktijken aan de slag gegaan met de vijf condities voor succesvolle samenwerking van Kaats en Opheij bij het vormgeven en evalueren van de samenwerking.

  1. 1. Ambitie. Formuleer een gezamenlijke ambitie die inspireert enmobiliseert.
  2. 2. Belangen. Verken de belangen die een rol spelen bij de samenwerking.
  3. 3. Relatie. Bouw ook aan de (persoonlijke) relatie, dit vraagt aandacht en tijd.
  4. 4. Organisatie. Organiseer een passende samenwerkingsstructuur, waarbij je afspraken maakt over bijvoorbeeld ontmoetingsmomenten en actiepunten.
  5. 5. Proces. Blijf de stappen van het samenwerkingsproces bewaken en evalueren, zodat er een constante check en verbetercyclus in het samenwerkingsverband zit.

In het artikel ‘vijf condities voor succesvolle samenwerking’ lees je hier meer over.

Een gezamenlijke ambitie die recht doet aan ieders belangen

De lokale lerende praktijken van In voor mantelzorg-thuis lieten zien dat lokale organisaties graag met elkaar willen samenwerken om mantelzorgers beter te ondersteunen. Iedereen ziet de meerwaarde. Het werkt motiverend om een gezamenlijk doel te formuleren, zoals: samen vroegtijdig signaleren van mantelzorgers die overbelast dreigen te raken, doorverwijzen van mantelzorgers naar elkaar en samen met een mantelzorger zorgen voor diens naaste. Het vastleggen van een gezamenlijk doel helpt om hier prioriteit aan te geven in de eigen organisatie en de samenwerking met anderen op te zoeken. In de praktijk hebben we gezien dat op basis van de gezamenlijke ambitie bijvoorbeeld besloten werd om niet meer afzonderlijk maar juist samen cursussen en themabijeenkomsten voor mantelzorgers en professionals te organiseren. Zo bundelen organisaties expertise, wordt een grote doelgroep bereikt en is het aanbod overzichtelijk. Een ander voorbeeld is het uniformeren van werkwijzen tussen organisaties. In Leiden werd een gezamenlijk gespreksformat, de 10-minuten-check, ontwikkeld dat medewerkers van alle deelnemende organisaties gaan gebruiken om in gesprek te gaan met mantelzorgers.

De juiste partijen aan tafel

In de praktijk kwam ook naar voren dat het belangrijk is om de samenwerking zo breed mogelijk te maken. Deelname van partijen waarvan de deelnemers zich van tevoren niet konden voorstellen wat zij concreet konden bijdragen, bleek waardevol. Zo werd bijvoorbeeld de bibliotheek zeer gewaardeerd, net als andere organisaties met een groot en divers netwerk in de buurt. Zij konden mantelzorgers en professionals goed bereiken en in contact brengen met relevante vrijwilligersorganisaties of bewonersinitiatieven. Een projectleider uit een van de lokale praktijken zegt hierover: ‘We kiezen soms ook juist de usual suspects omdat je daar makkelijk mee samen kunt werken. Maar juist de mensen waar je niet meteen aan denk of waar het niet zo makkelijk mee gaat, daar haal je de meest interessante dingen uit.’

Het lijkt daarmee noodzakelijk om iedereen uit te nodigen die bij denkt te kunnen dragen aan een goede ondersteuning van mantelzorg. In de brede samenwerking horen daarnaast ook organisaties die misschien niet uit zichzelf aan zouden schuiven. Dit zijn partijen voor wie het faciliteren van mantelzorg niet tot de kern hoort, zoals organisaties in de eerste en tweede lijn, maar ook wooncorporaties, jeugdzorgorganisaties of scholen. Het is de uitdaging om deze partners vanuit een gezamenlijke ambitie die ook bij hen tot de verbeelding spreekt warm te maken om de handen ineen te slaan.

Elkaar leren kennen

Er zijn veel organisaties die mantelzorgers ondersteunen en die van elkaar nog niet precies weten welke dienstverlening ze aanbieden. We ontdekten dat het werkt om meer bekend te raken met elkaars aanbod, zodat je elkaar nóg beter kunt versterken! De activiteiten van de lokale lerende praktijken waren daarom ten eerste gericht op het beter leren kennen van elkaar, als deelnemende organisaties. Ook hebben de praktijken gewerkt aan het meer bekend maken van mogelijkheden tot mantelzorgondersteuning bij relevante organisaties als ziekenhuizen en huisartspraktijken. Bijvoorbeeld via een nieuwsbrief, website met een overzicht van het aanbod, of door het opstellen van een sociale kaart gericht op mantelzorg.

Samenwerken als een netwerk

Hoe geef je de samenwerking vorm? Welke afspraken maak je met elkaar? In de praktijken van In voor mantelzorg-thuis bestond meestal nog geen formele samenwerking tussen de deelnemende partijen. Een duidelijk ritme van ontmoetingsmomenten, een vaste kern van deelnemers en een duidelijk programma dragen volgens de deelnemers bij aan een verbeterde samenwerking tussen organisaties. Denk aan een formeel netwerk met een voorzitter en een online platform om informatie uit te wisselen. Let op: het gaat hierbij niet om ‘gewone vergaderingen’, maar het netwerk wil met elkaar een beweging in gang zetten om ondersteuning van mantelzorgers te verbeteren. Betrek in het netwerk verschillende ‘lagen’ van de organisatie, zowel professionals en vrijwilligers als managers, beleidsmakers en bestuurders en natuurlijk de mantelzorgers zelf! Daarnaast is het van belang om uren te oormerken voor de coördinatie van samenwerking tussen de organisaties, om deelname aan het samenwerkingsverband ook mogelijk te maken.

Samenwerking inbedden in de dagelijkse praktijk en blijven evalueren

Samen verkennen of jullie wel op de goede weg zijn, daar gaat het in de kern over bij deze conditie. Gaandeweg het gesprek voeren over hoe het gaat in de samenwerking, of de ambitie nog klopt, of er iets veranderd is en of er wat aangepast moet worden. Maar ook bespreken of de belangen nog hetzelfde zijn. Zijn er nieuwe mensen? Bespreek dan of er iets in de organisatie van het netwerk moet veranderen. Kortom praat met elkaar over hoe het gaat en stel afspraken bij als jullie dat wenselijk vinden.

Blijven jullie als organisaties goed samenwerken, dan zullen ook de vrijwilligers en professionals daar in hun dagelijkse praktijk profijt van hebben. Denk hierbij aan: werken aan verbeterde doorverwijzing naar elkaar, of juist aan gezamenlijke, uniforme aanpak en kijken naar wat er nodig is om dit bij professionals en vrijwilligers te krijgen. Of het ontwerpen en invoeren van een concreet product.

Het inbedden in de dagelijkse werkzaamheden is een hele belangrijke stap. We zagen dat het goed werkt om niet te ‘vergaderen’ maar om tijdens bijeenkomsten samen dingen te bedenken en af te spreken. Om vervolgens te kijken naar een volgende stapje om ondersteuning van mantelzorgers verder te verbeteren. ‘Door het thema aan te snijden is er erkenning en meer samenhang, kortere lijnen en verbindingen’, vertelt een lokale lerende praktijk.