Artikel
Inhoud
Bovenstaande uitspraak is kenmerkend voor veel mantelzorgers. Want hoewel een steuntje in de rug of het delen van de zorg essentieel is om in balans te blijven, blijkt het vragen van hulp niet gemakkelijk. Ga zelf maar na: hoe vaak vraag jij eigenlijk hulp bij een collega in een drukke periode? Voor mantelzorgers geldt hetzelfde. Vraagverlegenheid heet dat. Het goede nieuws: hulp vragen valt te leren. En daarbij kun jij helpen.
Vraagverlegenheid is een van de belangrijkste redenen voor mantelzorgers om geen hulp te vragen. Schaamte, een schuldgevoel en angst kunnen een rol spelen. Mantelzorgers vinden het moeilijk om te vertellen waar ze mee zitten of voelen zich bezwaard om bijvoorbeeld hun kinderen, buren of vrienden om hulp te vragen. Die hebben het immers ook druk. Het kan helpen om dit bespreekbaar te maken, zie ook het kader voor dilemma’s van mantelzorgers. Ga open het gesprek aan: wat maakt het voor jou zo lastig om hulp te vragen?
Zet dit onderwerp eens op de agenda van het teamoverleg. Herkennen jouw collega’s het ook, hoe gaan zij hiermee om? Je zou kunnen vertellen wat je in dit magazine hebt gelezen over hoe mantelzorgers geholpen zijn bij dit onderwerp.
Onder welke omstandigheden is het gemakkelijker om hulp te vragen? Het kan helpen als een mantelzorger weet dat iemand toch al boodschappen doet en dus gemakkelijk iets kan meenemen.
Soms wordt hulp wel aangeboden, bijvoorbeeld vrienden die zeggen ‘als ik iets voor je kan doen, dan zeg je het maar’. De drempel om dan concreet aan te geven welke hulp nodig is, kan dan groot blijven. Uit onderzoek blijkt dat wederkerigheid ervoor zorgt dat iemand eerder hulp vraagt: ‘jij doet voor mij de boodschappen en dan pas ik op jouw kat tijdens de vakantie’. Ook is het belangrijk dat de hulpvrager enige onafhankelijkheid en keuzemogelijkheden overhoudt, dan wordt zijn eigenwaarde niet geschaad. Een app als Huppla kan hierbij helpen, omdat mantelzorgers daarmee niet expliciet om hulp vragen bij vrienden of kennissen. Lees meer over deze app in het artikel ‘Tools: In gesprek over balans’.
Als professional kun je ook aankaarten dat anderen het ook moeilijk vinden om om hulp te vragen. Je kunt de mantelzorger vertellen dat de angst of schaamte om om hulp te vragen herkenbaar is voor veel andere mantelzorgers. Dat kan een gevoel van erkenning geven. Het kan ook helpen om iemand in contact te brengen met andere mantelzorgers, zodat ze ervaringen kunnen uitwisselen. Zijn er bij jou gemeente al lotgenotenbijeenkomsten? Zo niet, of sluiten ze niet aan bij de behoeften van de mantelzorgers die jij kent, ga dan in gesprek met andere professionals! Kijk of jullie samen een lotgenotenbijeenkomst kunnen opzetten. Vaak zorgen mantelzorgers zelf voor het voortzetten van hun contactmomenten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de AMWAHT-methode, speciaal ontwikkeld voor het opzetten van lotgenotencontact met-, door- en voor mantelzorgers met een migratieachtergrond. Is er behoefte aan online lotgenotencontact? Verwijs mantelzorgers bijvoorbeeld door naar www.deeljezorg.nl.
Bespreek met de mantelzorger of er familie of vrienden zijn die kunnen helpen. Is er iemand bij wie de drempel lager is om hulp te vragen? Sommige mantelzorgers vinden het prettiger hun buren om hulp te vragen dan de zoon die verder weg woont.
Schaamte en taboe rond mantelzorg
Niet iedereen vindt het gemakkelijk om hulp te vragen bij mantelzorg. Dit kan voortkomen uit heersende taboes rondom de zorg(vraag), het ziektebeeld of de sociale normen. Angst en schaamte rond ziektebeelden, angst om afgewezen te worden door de sociale omgeving en schaamte voor het zorgen voor naasten maken het niet altijd gemakkelijk het gesprek aan te gaan over het verlenen van zorg. Wees je daarvan bewust als professional. Vraag open door naar iemands beleving van het mantelzorgen en de moeilijkheden die zij ervaren. Soms helpt het om te spreken over taboes, maar sommige mantelzorgers schrikken juist van dit woord en hebben meer aan een genuanceerde benadering.
Mantelzorg en werk
Het combineren van mantelzorg en betaald werk kan soms een uitdaging zijn. De wens om zorgtaken en werk gescheiden te houden of zelfs de angst voor baanverlies maakt dat lang niet alle mantelzorgers hun situatie met hun werkgever bespreken. Het helpt vaak om de mogelijkheden van het combineren van mantelzorg en betaald werk juist wél te bespreken. Want veel organisaties hebben bijvoorbeeld ‘mantelzorgvriendelijk’ beleid, zoals zorgverlof. Wijs mantelzorgers op die mogelijkheden of help hen door het geven van tips, zoals in deze zelfhulpcursus voor de combinatie tussen werk en mantelzorg.
In voor- en tegenspoed
‘Maar ik heb toch beloofd dat ik altijd zal zorgen voor mijn partner, in voor- en tegenspoed?’ Het kan mantelzorgers een schuldgevoel geven om te erkennen dat de zorg voor een partner of naaste te veel is geworden. Het uit handen geven van een deel van de zorg, bijvoorbeeld aan de dagbesteding, kan tot schaamte en ongemak leiden bij mantelzorgers. Dit wordt versterkt wanneer dit uitbesteden in de eigen omgeving niet geaccepteerd wordt. Het gesprek hierover wordt dan een taboe. Als professional kun je in zo’n geval bespreken welke opvattingen mantelzorgers hebben over mantelzorg en de eigen gezondheid.
Culturele verschillen
In verschillende culturen heersen verschillende normen en waarden rondom het zorgen voor familie. Soms is het daardoor voor mantelzorgers moeilijk om hulp te vragen en de zorg te delen met anderen. Daarom is het belangrijk om als professional op de hoogte te zijn van de gebruiken, normen en waarden in een cultuur. Maar ook hierin zit een balans. Want uiteindelijk gaat het om de individuele situatie van mantelzorgers en de mantelzorgsituatie. Lees meer over stereotiepe benadering van migrantenouderen.
Ziektebeeld
Soms is de ziekte of beperking van de zorgvrager een bron voor schaamte, een taboe. Zo kan de hulpvrager met dementie plotseling boos of agressief worden en willen mantelzorgers niet dat anderen dit zien. Of de mantelzorger zou zijn naaste in verlegenheid kunnen brengen door in zijn bijzijn te spreken over zijn achteruitgaande geheugen. Hierdoor durft een mantelzorger dit probleem niet te bespreken met anderen. Het kan helpen om hierover apart met de mantelzorger in gesprek te gaan, zodat hij zijn verhaal kan doen zonder dat de hulpvrager aanwezig is.