Sociale interventies in tijden van corona

Door: Wilma Schakenraad

Hoe houden sociale interventies zich staande tijdens de coronacrisis? Kunnen zij hun doelgroep bereiken? Tegen welke problemen lopen ze aan? En welke aanpassingen zijn nodig in de nieuwe situatie? Lees hoe de Luisterlijn, Present en In je Uppie ondanks de coronamaatregelen nog steeds uitgevoerd worden.

Mensen nemen massaal contact op voor emotionele steun of voor een praatje. De luisterlijn biedt altijd al hulp op afstand. Maar terwijl vrijwilligers van de Luisterlijn doorgaans zo'n 700 tot 800 gesprekken per dag voeren, is dat aantal gestegen naar zo'n 1200 gesprekken per dag. Ruim een kwart van de gesprekken gaat over corona.

Coronapraatlijn: de kunst van het luisteren

Om aan de behoefte te kunnen voldoen, heeft de Luisterlijn een extra faciliteit in het leven geroepen: de Coronapraatlijn. Deze lijn is er voor mensen die om een praatje verlegen zitten. Hiervoor zijn nieuwe vrijwilligers ingezet. Sinds de coronacrisis hebben heel veel mensen zich aangemeld die zich tijdelijk willen inzetten. In maart 2020 waren dit er maar liefst 800. Vaak zijn dit mensen die in deze drukke tijd willen helpen nu ze zelf minder of helemaal niet kunnen werken. Daarbij is ervoor gekozen om eerst de mensen met een sociale achtergrond - en die bereid zijn om een nachtdienst te doen - een verkort online opleidingstraject te laten volgen. Ook is er een achterwacht, die de nieuwe vrijwilligers kunnen bellen wanneer ze even willen napraten over een gesprek of voor technische ondersteuning.

Veel van de gesprekken gaan over de bezorgdheid over corona, de eenzaamheid als gevolg van de maatregelen: geen bezoek, geen feestjes of andere sociale activiteiten, of een operatie die wordt uitgesteld. Vaak willen mensen alleen even iemand spreken, hun bezorgdheid uitspreken en iemand die luistert zonder oordeel of goedbedoelde adviezen.

Advies aan andere telefonische hulpdiensten

Bonnie van 't Foort van de Luisterlijn: 'Veel telefonische hulpdiensten schieten in deze tijd als paddenstoelen uit de grond. In de praktijk blijkt dat onbevooroordeeld luisteren zonder direct in de rol van hulpverlener te schieten enkele vaardigheden vereist. Niet voor niets krijgen vrijwilligers bij de Luisterlijn eerst een uitgebreide training. Instanties die een hulplijn opzetten kloppen dan ook geregeld aan bij de Luisterlijn aan voor tips en adviezen over het voeren van telefonische gesprekken. Deze tips gaan bijvoorbeeld over empathisch luisteren, het vermijden van luistervalkuilen en een goede gespreksstructuur. Door onze jarenlange ervaring kunnen wij daar goed over adviseren: hoe houd je zelf de regie over het gesprek? En hoe beëindig je het gesprek? Hoe voer je een gesprek zonder te oordelen? Want: luisteren is een kunst.'

Present Zwolle: denken in mogelijkheden

Stichting Present brengt groepen mensen die zich incidenteel willen inzetten in contact met mensen die hulp nodig hebben en die minder gauw spontaan hulp krijgen van bijvoorbeeld een buurman of een buurvrouw. De stichting is lokaal georganiseerd, met vestigingen door het hele land. De afdeling Zwolle is de grootste vestiging en bestaat al 17 jaar. Elsje Goudzwaard, sinds 2007 algemeen coördinator: 'Normaal komen de hulpvragen bij ons binnen via hulpverleners bij wie de mensen in beeld zijn. Dat was in deze tijd echter lastiger: de hulpverlening van verschillende instanties lag in het begin van de corona-uitbraak een tijdlang stil.' Zo'n honderd vrijwilligers hebben zich speciaal voor deze periode aangemeld en stonden in de startblokken om te helpen.

Eerste hulp bij volhouden-pakketten

Present Zwolle heeft echter ook zelf doelgroepen in beeld, waaronder statushouders. Om hen te ondersteunen in deze moeilijke periode zet Present Taalmaatjes in die via WhatsApp contact met hen onderhouden. Ook geven vrijwilligers van Present huiswerkondersteuning en zijn er zo'n honderd Eerste Hulp Bij Volhouden-pakketten uitgedeeld, met spelletjes voor de kinderen en andere dingen om mensen een hart onder de riem te steken.

Wat is er nog wél mogelijk

Goudzwaard: 'Wij van Present Zwolle denken, net als alle Stichtingen Present, graag in mogelijkheden en niet in beperkingen: wij houden van ingewikkeld. We konden weliswaar niet naar de mensen thuis, maar er zijn nog andere mogelijkheden om iets te betekenen: een kaartje sturen, boodschappen doen, de hond uitlaten, een bosje bloemen voor de deur leggen, medicijnen afleveren.' Ook bij hulpvragen als verhuizingen, woningen opknappen en tuinonderhoud kijkt Present wat er in deze coronatijd met inachtneming van de RIVM-richtlijnen wél mogelijk is. Zo zijn in tweetallen kleine projecten uitgevoerd als grasmaaien, overtollig huisraad afvoeren of onkruid weghalen.

'Het zou een winst zijn, als we na deze coronatijd nog meer gelijkwaardige samenwerkingspartners vormen'

Samenwerkingspartners

Al voor de coronacrisis gaf de gemeente Zwolle aan met alle partijen in het sociaal domein (hulpverleningsinstanties, sociale wijkteams, organisaties die vrijwilligers bemiddelen) om de tafel te willen om het aanbod nog beter op elkaar af te stemmen. Goudzwaard ziet dit als een kans: 'Wat kunnen we van elkaar leren? Hoe kunnen professionals en vrijwilligers elkaar nog meer aanvullen? Er kan zoveel meer of anders als je aan de voorkant samen kijkt wat vrijwilligers kunnen betekenen. Het zou een winst zijn, als we na deze coronatijd met alle partijen nog meer gelijkwaardige samenwerkingspartners vormen.'

In je Uppie aan de lijn: praten over zingeving

Ouderenplatform UP! maakt sinds 2017 programma's over thema's die ertoe doen als je ouder wordt en organiseert 'In je Uppie'-themagesprekken in samenwerking met bibliotheken en zorg- en welzijnsorganisaties. Door ouderen met elkaar te verbinden wil UP! eenzaamheid tegengaan. UP! is onderdeel van de Landelijke Coalitie Een tegen Eenzaamheid van het ministerie van VWS.

Telefonische groepsgesprekken

Door de coronacrisis zitten nog meer ouderen thuis en is bezoek van (klein)kinderen en vrienden een hele tijd niet meer zo vanzelfsprekend geweest. Hierdoor groeit de eenzaamheid onder ouderen. Door de huidige omstandigheden is het echter niet mogelijk face-to-face-groepsgesprekken te houden. Daar heeft UP! wat op bedacht: telefonische groepsgesprekken, onder de naam 'In je Uppie aan de lijn'. De themagesprekken vinden op precies dezelfde manier plaats als de gewone In je Uppie-gesprekken, met een gespreksleider en thema's als vriendschap, dankbaarheid, familie en nu ook: het nieuwe normaal. Alleen gebeurt het via de telefoon.

Meer focus

UP! wil met deze nieuwe vorm twee groepen bereiken. In de eerste plaats de individuele ouderen die nu veel thuis zitten en behoefte hebben aan een gesprek. In de praktijk blijkt dat ouderen dit wel een drempel vinden: praten met mensen die je niet kent. Als ze de moed eenmaal hebben gevonden om het gesprek aan te gaan, zijn ze heel enthousiast. Ouderen stellen zichzelf voor aan de hand van hun naam en leeftijd en hun uitzicht en dat breekt het ijs. Het praten door de telefoon werkt heel anders dan andere gesprekken. De ervaring is dat je meer gefocust bent en dat je mensen ontmoet zonder de 'ruis' die daar normaal omheen zit. Een deelnemer: 'Ik bloos normaal heel gauw, maar dat maakt nu niet uit.' Bij deze groep ouderen gaat het om incidentele gesprekken.

Veilig

Daarnaast zijn er de besloten groepen: mensen die elkaar normaal treffen op een koffieochtend of een sportclub, maar nu niet fysiek bij elkaar kunnen komen en het contact missen. Gemeenten of zorg- en welzijnsorganisaties melden deze groepen aan bij UP!. Deze mensen krijgen op deze manier de kans om met elkaar in contact te blijven via de telefoon. Ze zijn daar doorgaans erg blij mee. Alet Klarenbeek, oprichter van UP!: 'In deze besloten groepen voelen mensen zich veilig. En doordat de gesprekken regelmatig plaatsvinden, kun je iets opbouwen en het thema verdiepen. Mensen leren elkaar steeds beter kennen. En bovenal: ze krijgen meer zelfkennis en kennis over hun eigen zelfbeeld. Er blijkt een enorme behoefte bij ouderen te zijn aan zingevende gesprekken, of het nu fysiek of telefonisch is.' Een deelnemer: 'Door met anderen te praten leer je jezelf beter kennen.'

Foto: CreaPictures