Fatiha (60) vertelt haar verhaal vanuit een buurthuis in Rotterdam. Daar komt ze een keer in de week. ‘Ik vind het hier leuk, omdat we hier de koran lezen en zitten te kletsen. We praten bijvoorbeeld over het leven in Nederland en bespreken onze problemen. Hoe je voor je kinderen zorgt, ze opvoedt, maar ook over iets als verzekeringen. Ik wist niet dat er zo veel verzekeringen waren, zoals de basisverzekering en zorgverzekering. En dat ik in sommige gevallen recht heb op geld van de Belastingdienst. Dan zie je opeens een bedrag op je rekening staan en denk je: waar komt dát opeens vandaan? Ook over zorg leer ik veel. Zo ontdekte ik dat er thuiszorg bestaat.’

Fatiha is de Nederlandse manier van doen en laten gaan waarderen. ‘Neem het maken van afspraken: maak je met een Nederlander een afspraak, dan houdt hij of zij zich daaraan. Rechtdoor is rechtdoor. Wij Marokkanen houden ons lang niet altijd aan ons woord.’

Eenzaamheid maakt depressief

De man van Fatiha overleed in 2010. Haar gevoelens van eenzaamheid zijn sindsdien nogal versterkt. ‘Eenzaamheid is alsof je een ziekte hebt, je voelt je depressief. Zeker als er geen zon is en ik niet naar buiten kan, voel ik me alleen. Mijn kinderen bezoeken me, m’n kleinkinderen blijven vaak logeren. Maar als zij allemaal weg zijn, dan is het héél erg stil bij mij thuis. Daar geef ik niet altijd aan toe; soms lukt het me om dan op te staan, het huis schoon te maken, televisie te kijken of een boek te lezen. Of ik ga maar een cake bakken, of ik haal al m’n kleren uit de kast en vouw ze opnieuw op. Naar buiten gaan werkt ook goed, een rondje wandelen.’ 

Afleiding zoeken, jezelf bezighouden. Dat is het enige wat helpt tegen eenzaamheid, ontdekte Fatiha, door schade en schande. ‘Het grootste deel van mijn dag breng ik thuis door. Ik doe daar mijn werk, zit nooit stil, ben altijd bezig. En ik ga naar buiten om boodschappen te doen, om te winkelen. En ik houd mezelf voor dat ik niet alleen ben, want Allah is altijd bij me. De duivel vindt het leuk als mensen daaraan gaan twijfelen, maar op het moment dat je uit de koran leest of je rituelen doet, is het net alsof je ontwaakt.’

'Eenzaamheid is alsof je een ziekte hebt, je voelt je depressief'

‘Stel dat ik ziek word…’

Wat de toekomst haar zal brengen, is aan Allah, zegt Fatiha. ‘Daar kan ik je niks over vertellen. Alleen Allah weet wat er morgen komen zal. Maar wat mijn situatie betreft: mijn kinderen zijn alle drie getrouwd, hebben hun eigen huis en hun eigen kinderen. In Nederland ga je naar een bejaardentehuis als je oud en ziek bent; of mijn kinderen me op zullen vangen, weet ik niet. Ik heb het er nog niet met hen over gehad. Zulke dingen durf ik ook niet te bespreken, snap je? Om het er nu alleen al over te hebben, vind ik lastig. En ik wil hen niet belasten met moeilijke onderwerpen die nu nog niet aan de orde zijn. Als ik zeg: ‘Stel dat ik ziek word…’, dan reageren ze met: “Dat is nu gelukkig nog niet zo”. Of: “Dan zal Nederland het wel voor je regelen”. Ook al leef ik alleen, ze kunnen niet elke keer komen. Ze hebben hun eigen verantwoordelijkheden. Misschien willen ze best voor me zorgen, maar ze hebben hun werk, sommigen werken ook ‘s nachts.’

Uiteindelijk komt Fatiha liever op een plek terecht waar anderen goed voor haar kunnen zorgen dan dat ze haar kinderen tot last zou zijn, besluit ze. ‘En ik hoop dat ik niet op aarde blijf tot iemand voor me moet zorgen; ik hoop juist dat ik goed zal heengaan.’