Het nieuwe rapport van de WRR zou weleens net zo baanbrekend kunnen worden als Weten is nog geen doen, waarmee de Raad in 2017 het begrip ‘doenvermogen’ muntte. Net als dat rapport baseert Grip zich op de gedragswetenschappen. En die leren dat gebrek aan grip op het leven kan leiden tot een slechtere gezondheid en een bron is van maatschappelijk onbehagen. Gebrek aan persoonlijke controle kan volgens staflid en auteur Will Tiemeijer zelfs leiden tot zondebokken aanwijzen.

Bekijk het rapport op de website van de WWR

Het WRR-rapport sluit goed aan bij het idee van ervaringskennis doordat het redeneert vanuit het perspectief van de burger. In de woorden van de WRR: ‘Ga in de schoenen staan van de individuele burger en kijk hoe de wereld zich voor hem of haar aandient’. Voor veel mensen is onzekerheid en gebrek aan grip dan de realiteit. Denk aan te weinig inkomen, een slechte gezondheid en onzeker wonen. Wie geen grip heeft op het leven is eerder depressief, en gaat ook eerder dood. 

Opvallend is de bevinding dat mensen met weinig controle over hun leven ook eerder vinden dat het slecht gaat met de samenleving. Verwant daaraan zijn verschijnselen als wij-zij denken, polarisatie, zondebok-denken en geloof in complotten. Waarmee nog niet gezegd is dat dit gebrek aan controle alle maatschappelijk onbehagen kan verklaren. Daarvoor is maatschappelijk onbehagen te complex. 

Het WRR-rapport bespreekt verschillende manieren om de persoonlijke controle van mensen te vergroten. In plaats van over koopkrachtplaatjes zou de politiek zich bijvoorbeeld beter druk kunnen maken over hoe mensen kunnen bepalen hoeveel uren ze willen werken. En als het om de WMO gaat: organiseer toegankelijke hulp- en steunpunten dichtbij in de leefomgeving van burgers. Als voorbeeld noemt het rapport de servicepunten xl in Den Haag. Hier kunnen inwoners gratis terecht voor advies, hulp en informatie over wonen, werk, inkomen en zorg. Ook vrijwillige diensten en burenhulp zijn hier verkrijgbaar. De servicepunten staan verspreid door de stad, zodat er altijd één dichtbij is. Het doel hiervan is te bevorderen dat inwoners regie hebben over hun eigen leven.

Burgers kunnen volgens de WRR ook ‘als geheel’ meer grip krijgen op de toekomst van het land. Daarvoor moet de nationale overheid aansprekende en solide plannen te maken, bijvoorbeeld over kwesties als klimaatbeleid en migratie. Wat dat laatste betreft schrijft de WRR: ‘Een plan voor de omgang met een veranderende bevolkingssamenstelling. Het aantal mensen dat – al dan niet op tijdelijke basis – naar ons land komt, neemt al jaren sterk toe. Hoe zorgen we ervoor dat we enigszins grip houden op deze ontwikkeling? Wat voor economie willen we zijn en welke vormen van arbeidsmigratie passen daarin? Hoe zorgen we ervoor dat alle groepen in Nederland prettig met elkaar kunnen samenleven? Hoe continueren we de Nederlandse traditie van pluraliteit en tolerantie in de komende decennia?’

Afbeelding: ©WRR/Steffie Padmos