Tip 1: Deel en herhaal de feiten

Wist je dat je met een zelfde CV en een Nederlandse klinkende naam zo’n 60 procent meer kans hebt om door de eerste selectieronde heen te komen dan met een Arabische klinkende naam? Dat blijkt uit onderzoek van Blommaert en anderen uit 2013. Dit is een feit dat het verdient om herhaald te worden. En dat geldt ook voor andere feiten (zie bijvoorbeeld dit artikel). Om te zorgen dat deze feiten goed worden begrepen, is het belangrijk om deze van uitleg te voorzien en bijvoorbeeld te delen via de gemeentelijke website, sociale media of via sleutelfiguren en professionals.

Tip 2: Zorg dat professionals in de wijk de feiten kennen

Cruciaal is dan ook dat opbouw- en buurtwerkers, sociaal werkers, jongerenwerkers en andere professionals en sleutelfiguren in de wijk goed op de hoogte zijn van feiten met betrekking tot discriminatie. Wanneer er bijvoorbeeld een gesprek plaatsvindt in een lokale Whatsappgroep of in het buurthuis waarin wordt gezegd: ‘Wat een onzin, dat gezeur over discriminatie, als je gewoon hard werkt dan kom je er wel’, dan kan een professional hierop ingaan, vragen stellen en feiten verschaffen.

Maar professionals zijn ook lang niet altijd op de hoogte van de feiten rondom discriminatie. Hier kan de gemeente op inzetten door bijeenkomsten over discriminatie en racisme te organiseren voor deze beroepsgroepen. Samenwerking met de antidiscriminatievoorziening (het ADV) ligt hierbij voor de hand. De medewerkers van een ADV kunnen zo’n bijeenkomst invulling geven. De professionals kunnen tijdens zo’n bijeenkomst niet alleen over deze feiten leren, maar ook meteen handvaten krijgen voor het signaleren en de aanpak van discriminatie (zie dit artikel voor aanpak discriminatie in de buurt of deze voor gemeenten).

Racisme is een maatschappelijk probleem dat historisch gegroeid is. Er bestaat dan ook niet zoiets als omgekeerd racisme.

Tip 3: Weerleg complottheorieën

Een bekende complottheorie stelt onder andere dat de ‘linkse elite’ bezig is om Europa te ‘omvolken’: de oorspronkelijke bevolking te vervangen door moslims (zie bijvoorbeeld het artikel op De Correspondent van Dimitri Tokmetzis of dit artikel van Jacob Boersema op Oneworld). Zo kan er het idee ontstaan dat witte mensen straks in de minderheid zijn en gediscrimineerd zullen worden. Deze complottheorie speelt een rol in racistische aanslagen. Uiteraard is de theorie onzin en gebaseerd op onwaarheden en verkeerde interpretaties, zoals wordt uitgelegd in deze NOS video. Zoals ook hoogleraar Leo Lucassen uitlegt in deze video, zijn er helemaal niet zo veel moslims in de samenleving als in deze theorie wordt beweerd, groeit het aantal migranten en moslims niet explosief en integreren moslims en andere migranten veelal prima.

Naast deze complottheorie is er de overtuiging van enkele witte mensen dat er geen racisme bestaat, maar wel een soort ‘omgekeerd racisme’, discriminatie van witte mensen. Racisme is echter een maatschappelijk probleem dat historisch gegroeid is door middel van onder meer slavernij en kolonisatie (zie dit boek van professor Terri Givens). Er bestaat dan ook niet zoiets als omgekeerd racisme (zie dit artikel voor uitleg). Zeggen dat juist witte mensen structureel gediscrimineerd worden is vaak een onderdeel van de boodschap van racistische bewegingen (zie dit artikel en dit artikel). Dit is dan ook weer te terug te zien in deze complottheorie over ‘omvolking’. 

Zo’n complottheorie is belangrijk om te debunken: wanneer mensen geloven in complottheorieën, kan het helpen om in detail uit te leggen waarom de theorieën niet kloppen, en daarbij duidelijk te maken wat de correcte informatie is. Belangrijk is dat de complottheorie zelf – en in het bijzonder de stereotypen over bijvoorbeeld mensen van kleur, joden en moslims – zo min mogelijk herhaald worden. Verder is het belangrijk dat de correcte informatie wordt gegeven door een persoon die bekend en vertrouwd is, dat de informatie simpel van aard is en dat de informatie steeds opnieuw herhaald wordt. Bij het geven van de correcte informatie is het belangrijk om de sociale norm te benadrukken, bijvoorbeeld door te laten zien dat veel mensen deze correcte informatie aanhangen en door te benadrukken dat de discriminatie van de complottheorieën niet door de beugel kan. Ook kan het helpen om mensen de mogelijkheid te bieden om hun eigen waarden (datgene wat zij belangrijk vinden, zoals eerlijkheid of creativiteit) te benoemen of te bevestigen voordat je complottheorieën of andere desinformatie gaat ‘debunken’. Onderzoek laat zien dat mensen er dan meer voor openstaan (zie bijvoorbeeld dit artikel).

 Tip 4: Werk samen met sleutelfiguren

Sociale normen gaan over dat wat je denkt dat normaal is, wat anderen doen en wat ‘gebruikelijk’ is onder de groep mensen waar jij jezelf toe rekent (zie dit artikel). Mensen die worden gezien als behorende tot de groep zelf, kunnen het beste zorgen voor verandering in een groep. Dus wanneer het bijvoorbeeld gaat om een hechte groep van buurtbewoners zonder migratieachtergrond, dan zijn het idealiter de mensen binnen die groep die feiten over discriminatie delen. Ook helpt het als zij er iets van zeggen als iemand discrimineert. Als gemeente heb je zulke voorlopers nodig: mensen die wel onderdeel uitmaken van een bepaalde groep, maar die toch een stap in een andere richting durven zetten. In vrijwel iedere gemeenschap, buurt of hechte groep zijn deze mensen er. De kunst is om hen te vinden en te ondersteunen. Het buurt- en opbouwwerk, sociaal werk of jongerenwerk heeft hierin een hoofdrol. Zij kennen de buurtbewoners. De gemeente kan hen vragen om die rol te pakken en prioriteit te geven.

Organiseer geen ontmoeting vanuit de boodschap ‘elkaar leren kennen’ maar vanuit een andere insteek, zoals samen de buurt opknappen. 

Tip 5: Beinvloed gevoelens

De impact van feiten en kennis op de houding van mensen is vrij beperkt. Mensen vinden vaak dingen niet alleen op basis van wat ze (denken te) weten maar ook op basis van wat ze voelen. Onderzoek laat zien dat je inleven in mensen die ‘anders’ zijn dan jij en over wie je eerst eigenlijk vooroordelen had, leidt tot het verminderen van die vooroordelen. Dit filmpje laat zien hoe dat werkt. Inleving kan ontstaan door het kijken naar een film of theaterstuk of het lezen van een boek, maar ook door ‘live’ ontmoeting. Bijvoorbeeld doordat een diverse groep bewoners samen het buurthuis gaat opknappen of samen het voetbalteam coacht. In dit artikel geven we tips over hoe je ontmoeting kan stimuleren tussen mensen van verschillende achtergronden en religies, die daar in eerste instantie niet voor openstaan. Cruciaal daarin is dat de ontmoeting niet georganiseerd wordt vanuit de boodschap ‘elkaar leren kennen’ maar vanuit een andere insteek, zoals samen de buurt opknappen.

Tip 6: Geef zelf het goede voorbeeld en blijf in gesprek

Tot slot kunnen wethouders zelf het goede voorbeeld geven door te laten zien dat ze racisme veroordelen en aanpakken. En ook het uitdragen van een positieve norm van respect voor elkaar, elkaar gelijk behandelen en omgaan met verschillen, kan een positief effect hebben (zie dit artikel met tips over het uitdragen van een sociale norm). Ook het in gesprek blijven met een diversiteit aan bewoners, zoals veel wethouders tijdens de masterclass aangaven te doen, is belangrijk. Zo was er een wethouder die op verschillende plekken in de stad haar hond ging uitlaten om zo steeds weer met andere mensen in gesprek te gaan. 
Een gesprek met bewoners die racisme en discriminatie meemaken helpt ook. Als wethouder krijg je meer inzicht en kan je dus ook beter vertellen over het bestaan van racisme en discriminatie en hoe het voelt voor mensen die het overkomt.