Het belang van de positieve werkrelatie

'De kunst is om op je handen te zitten.'

‘Samen met ze, samen voor ze. Een ouder of een gezin het gevoel geven van veiligheid en vertrouwen. Dat doe je alleen door naast ze te staan en niet tegenover ze.’ Dit stelt Ayadi wanneer we vragen wat er nodig is voor een positieve werkrelatie. Alle drie de sociaal werkers stemmen hiermee in. Het lijkt vanzelfsprekend dat er een vertrouwensband moet zijn en dat er meer regie bij inwoners moet liggen. ‘Maar’, zegt Yahia, ‘het vraagt een lange adem en een lang proces. We zijn opgeleid met het idee dat we hard moeten werken voor een ander. Maar de kunst is om op je handen te zitten, te ondersteunen, te coachen, en verandering vanuit de ander te laten komen.’ Dat gaat hand in hand met transparante communicatie. Zo weet iemand wat realistisch is en wat diegene te wachten staat. Van Schaijk: ‘Het is juist ook een kracht om te zeggen waar het op staat en het allemaal op tafel te durven leggen.’  

Werken aan vertrouwen  

Vertrouwen opbouwen begint door iemand beter te leren kennen en op basis daarvan te kijken naar hoe je kunt helpen. ‘Als je aan de voorkant al zegt ‘dat werkt niet, je komt hiervoor niet in aanmerking’, dan ben je iemand al kwijt’, zegt Van Schaijk. Ayadi: ‘Ik dring mezelf niet op. Je gaat een lang proces in en moet denken in kleine stapjes. Ik wil kinderen het gevoel geven dat ik er ben, voor ze klaarsta en met ze meedenk. Ik wil dat ze mij zien als onderdeel van hun netwerk, en niet als onderdeel van een externe partij.’  

‘Voor kinderen werkt de agogische methodiek heel goed’, vertelt Ayadi. ‘Bijvoorbeeld door ze te laten tekenen wat er in hun hoofd omgaat in plaats van erover te moeten praten. Je moet rustig met ze omgaan en ze niet het gevoel geven dat ze ondervraagd worden. Dat geeft het vertrouwensgevoel terug. Ze kunnen zijn wie ze zijn en mogen tekenen wat ze willen. Als ze er daarna niet over willen praten doen we dat niet, en anders wel. Ik laat de keuze aan hen en daarmee bouw ik een band met ze op.’ 

Focus op kansen 

Bovendien is het volgens Yahia belangrijk om in te zetten op kansen en mogelijkheden: ‘Vaak kijken we naar inwoners op het moment dat er echt problemen zijn. Soms kan je op een eerder moment al in contact komen en kijken wat zij kunnen doen in hun leefomgeving. Focus op de kansen die er zijn. Organisaties hebben hun eigen doelen, maar een stap terugzetten en kijken naar wat mensen zelf willen doen, zou het vertrekpunt moeten zijn om te ondersteunen en te faciliteren.’ Yahia noemt als voorbeeld dat er tijdens de pandemie in Helmond veel rellen waren onder jongeren. Hij heeft ze uitgedaagd om iets te doen voor hun omgeving. Onafhankelijk van zijn organisatie en met een eigen budget zijn de jongeren aan de slag gegaan. Yahia: ‘Ik dacht, als zij denken dat ze zelf richting mogen geven aan wat ze zien en ervaren in de wijk, dan zullen ze daardoor groeien. Als je nu ziet wat ze hebben bereikt is het ongelooflijk.’ 

Een goede werkrelatie begint bij jezelf 

Voor een positieve werkrelatie moet je als professional ook kijken naar je eigen handelen en daarover praten. Van Schaijk: ‘Het is de kunst om je eigen gevoel serieus te nemen en de regie te pakken als je denkt dat de werkrelatie niet in orde is. Als ik client zou zijn dan zou ik dat zelf niet zo snel aankaarten. Als professional moet je opmerken dat er iets niet goed loopt en dat bespreekbaar maken. De goede werkrelatie begint met zelfreflectie en eerlijke gesprekken en het is ook een stukje professionaliteit om een kritische en actieve houding aan te nemen.’ Naast het bespreken van de werkrelatie met de klant benadrukken de sociaal werkers het belang van intervisie met andere collega’s. Daarmee kun je niet alleen de casuïstiek, maar ook je eigen handelen bespreken, zodat je je daarin verder kunt blijven ontwikkelen. 

'Een wisseling kan ook zorgen voor nieuwe inzichten.'

Inzetten op continuïteit 

Bekende gezichten van professionals zijn voor cliënten van belang om een betere vertrouwensband op te bouwen. Mensen willen zich eerder openstellen en kwetsbare dingen in hun leven delen met een professional als ze deze kennen. Maar professionals komen en gaan en dat kan de positieve ontwikkeling van een persoon in de weg zitten. Van Schaijk: ‘Het kost soms veel tijd om een vertrouwensband op te bouwen en iemand wil dan eigenlijk een vertrouwd gezicht zien van iemand die er al jaren zit. In de basis is het goed dat er bekende gezichten zijn zodat mensen zich open durven te stellen, maar soms is een wisseling ook niet verkeerd. Dat kan namelijk zorgen voor nieuwe inzichten. Bovendien moet je als professional soms ook het lef hebben om ergens mee te stoppen als je merkt dat de rek eruit is en het overdragen aan een collega.’ Ayadi: ‘Soms moet je als professional ook denken, je wil iedereen redden maar je kan niet iedereen redden. Je moet leren loslaten en denken, ik heb gedaan wat ik kon.’  

Het spanningsveld 

Bovendien zijn organisaties afhankelijk van gemeenten die ze geld geven. Waar ze voorheen jaren betrokken konden zijn, moeten ze nu ieder jaar verantwoording afleggen voor een aanbesteding. Daardoor loop je als professional rond met de onzekerheid of je mag blijven of niet. Van Schaijk: ‘Dat heeft ook invloed op de duurzaamheid van je werk. We weten soms niet of we volgend jaar nog mogen werken of dat een andere partij het van ons overneemt. Ik zou wensen dat het anders was. Die onzekerheid heeft zeker impact. In het kader van een vertrouwd gezicht en continuïteit in de werkrelatie liggen die wisselingen in de wijk gevoelig. Het is dus heel belangrijk om als sociaal werker de lijntjes met belangrijke partijen scherp te houden zodat je sneller met elkaar kan optrekken wanneer dat nodig is.’ Daarover zegt Yahia: ‘Als je samen eerder kunt ingrijpen, dan kun je ook veel problemen voorkomen. Nu komen signalen vaak te laat, mede door de regelingen en wisselingen, en moet je constant repareren.' 

‘Durf naar jezelf te kijken en eerlijk te zijn in het contact met degene met wie je het gesprek voert.'

Het instrument 

Als laatste willen de sociaal werkers nog een paar tips meegeven voor andere professionals in het veld. Ayadi: ‘Kijk naar wat er speelt in de wijk. Wat zijn de zorgen van de bewoners? Kijk vanuit het geheel en de context, en vorm van daaruit je basishouding van waaruit jij je werk wilt doen.' Yahia: ‘Het werk kunnen we alleen doen met de mensen zelf. Wij zijn het instrument. Dat moet het gespreksonderwerp zijn met de inwoner. Je moet aangeven dat je fouten mag maken en van elkaar mag leren en daarover moet je met elkaar in gesprek blijven gaan.' Van Schaijk sluit zich daarbij aan: ‘Durf naar jezelf te kijken en eerlijk te zijn in het contact met degene met wie je het gesprek voert. Dat is wel heel kwetsbaar, maar je moet ook naar jezelf kunnen kijken. Het is een duurzame oplossing omdat jij zelf in die gesprekken zit.' 

Foto's: Rob Lamping