Ze spraken hierover in de online sessie ‘Gender: discriminatie & registratie’. Deze sessie maakte onderdeel uit de Kennisweek: Gender en Arbeidsmarkt 2020, georganiseerd door de Alliantie Genderdiversiteit.  Bekijk alle verslagen in dit overzicht. 

Wat mag wel en niet?

Michel Aben is consulent discriminatiezaken bij Art. 1 en begeleidt mensen als ze een ervaring van discriminatie hebben. Hij opent met de vraag: 'Wat denken jullie, beschermt de wet je op het terrein van werk goed tegen discriminatie op geslacht?' 

Het antwoord is: ja. Er is de Europese herschikkingsrichtlijn over het beginsel van gelijke kansen en gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep,  er is het VN-vrouwenverdrag en er zijn Nederlandse wetten zoals de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB) en de Wet Gelijke Behandeling Mannen en Vrouwen. In 2019 is in de AWGB ook ‘geslachtskenmerken, genderidentiteit en genderexpressie’ toegevoegd. Toch ervaart in 40% van de transgender personen en 43% van de vrouwen discriminatie op de arbeidsmarkt.

Een vrouw die een baan wil als vrachtwagenchauffeur bij een transportbedrijf, vermoedde discriminatie toen haar aan de telefoon werd gezegd dat de vacature al vervuld was. Ze liet haar man bellen en, zoals ze al verwachtte, werd hij uitgenodigd voor een gesprek. Mag een werkgever dan zelf bepalen of hij een man of een vrouw aanneemt? Nee. En deze werkgever zal dat niet meer vergeten want uiteindelijk heeft hij de vrouw € 6.000 schadevergoeding moeten betalen.(Lees het hele verhaal)

Ook het voorkeursbeleid dat een uitgever van een feministisch tijdschrift voerde, bleek een vorm van verboden onderscheid te zijn. Voorkeursbeleid is in bepaalde gevallen wel toegestaan, maar dan moet er o.a. sprake zijn van een achterstand binnen het bedrijf en dat was hier niet het geval.

Michel bespreekt ook de casus van Frank, die zich vrouw voelt en op het werk daarom dameskleding wil dragen. De collega’s zijn daar niet zo blij mee en daarom stelt de directeur als ‘oplossing’ een maatregel in: verplichte bedrijfskleding. Frank stapt naar Art. 1 en met hun hulp lukt het om de directeur zo ver te krijgen dat Frank weliswaar bedrijfskleding moet dragen, maar daarbij mag kiezen voor de vrouwenlijn.

💡Bekijk wat Art. 1 voor jou kan betekenen

Sekseregistratie: waarom (niet)?

Max de Blank is junior onderzoeker en beleidsadviseur bij Atria en vertelt over twee onderwerpen waar hij zich mee bezighoudt: genderstereotypering en sekseregistratie. Bij genderstereotyperingen denk je al snel ‘er zit wel iets in’ en juist daar schuilt het gevaar. Ze zijn namelijk een vereenvoudiging en generalisering van de werkelijkheid. Ze worden toegepast op iedereen, waarbij er voor het gemak ook maar vanuit wordt gegaan dat er slechts twee genders zijn. ‘Mannen zijn sterk’ vertelt het stereotype ons.

Genderstereotypering hangt sterk samen met de behoefte aan sekseregistratie. Door sekse te registreren wordt wederom de boodschap gegeven dat er grote verschillen zijn tussen mannen en vrouwen en dat die verschillen vanzelfsprekend en belangrijk zijn. Atria en TNN hebben een Toolkit ontwikkeld om bedrijven en organisaties te helpen de sekseregistratie te verminderen en zelfs efficiënter te maken. Efficiënter? Ja, want er zijn verschillende indelingen voor sekse. Zo heb je juridische sekse, sociale sekse en seksegerelateerde lichaamskenmerken. En de vraag is: wat wil je nu eigenlijk precies weten van iemand?Daarmee geeft het tegelijk de boodschap dat mannen sterk horen te zijn. ‘Vrouwen zijn zorgzaam’ zegt het andere stereotype en dus wordt van alle vrouwen verwacht dat ze zorgzaam zijn. Genderstereotypering bepaalt hoe we over onszelf denken, welke mogelijkheden we voor onszelf zien en vooral ook: welke mogelijkheden niet. Aangezien genderstereotypen cultureel bepaald zijn, zijn ze aan verandering onderhevig. Dit geeft de mogelijkheid om door middel van counterstereotypering andere voorbeelden te laten zien, bijvoorbeeld in reclames. Denk hierbij aan een vrouw in een leidinggevende functie of een man die in de zorg werkt.

Wat betreft de registratie op zich: wanneer is moet je het wel of niet doen?

• is er een wettelijke verplichting? Dan moet je uiteraard registeren.
• is het noodzakelijk voor het gestelde doel? Als het alleen gaat om de aanhef in brief, dan is het niet nodig je kunt genderneutraal aanheffen.
• is het evenredig voor het gestelde doel? M.a.w.: is het echt belangrijk dat mensen dit stukje privé-informatie geven?
• is sekseregistratie geschikt voor het gestelde doel? Als het gaat om welke interesses iemand heeft, kun je beter daar rechtstreeks naar vragen dan te proberen die af te leiden uit de sekse. 

Max geeft een aantal situaties waarin sekse wordt geregistreerd en de deelnemers mogen in discussie over wanneer het wel en niet nodig is. Als snel komt het op het onderwerp emancipatiebeleid ter sprake.

Hoe kun je emancipatiebeleid voeren als het, blijkbaar, de voorkeur heeft om sekse niet te registreren. ‘Ja, dat is een spanningsveld,’ bevestigt Max. ‘Soms heb je het echt nodig. Je moet dus altijd uitgaan van het doel: waarom registreer je? En met wie mag je dan die gegevens delen? Als je registreert voor emancipatiebeleid, mag je het bijvoorbeeld niet delen met een marketingbureau. Door op deze manier te denken, worden de negatieve effecten van sekseregistratie beperkt.’

💡Wil je meer weten over (on)nodige sekseregistratie? Lees de handreiking voor bedrijven

De middag werd afgesloten met een boekentips van boekhandel Savannah Bay

• Life isn't binary - Meg-John Barker
• Sekse: Een begripsgeschiedenis

Bekijk alle tips bij boekhandel Savannah Bay

Geschreven door: Robert Witte