1. Inzicht krijgen door gebruik van bestaande monitors

De gemeente is verantwoordelijk voor diverse monitors die worden afgenomen onder de bevolking. Denk aan (meestal anonieme) monitors zoals de Veiligheidsmonitor van het CBS en de Gezondheidsmonitor (Jeugd) van de GGD. Als gemeente kun je erop aandringen dat hierin vragen worden meegenomen over het ervaren van discriminatie op verschillende gronden. Zo krijg je inzicht in het probleem via onderzoek dat hoe dan ook al wordt afgenomen onder de bevolking en hoef je er niet een apart onderzoek voor op te tuigen. En denk ook aan de cliënttevredenheidsonderzoek Wmo: je kunt als gemeente vragen opnemen over of bewoners discriminatie, vooroordelen of stigmatisering hebben ervaren in de dienstverlening van de gemeente.

Belangrijk aandachtspunt is om in iedere monitor (indien anoniem) te vragen naar zaken als afkomst, huidskleur, religie, seksuele oriëntatie, sekse, gender en beperking; mochten bijvoorbeeld lhbti+ personen, mensen met een migratieachtergrond of mensen met een beperking de dienstverlening van de gemeente minder waarderen, dan ligt daar een taak voor de gemeente.

2. Stel een duidelijke sociale norm

Discriminatie is voor veel mensen een wekelijkse of bijna dagelijkse ervaring, blijkt uit onderzoek van Movisie uit 2022. Soms haalt een incident het nieuws: iemand wordt bijvoorbeeld uitgescholden of er vindt zelfs fysiek geweld plaats. Reageer hier altijd op vanuit de gemeente: idealiter vanuit de wethouder of burgemeester die klip en klaar uitdraagt dat discriminatie niet getolereerd wordt. Op deze manier draag je een stevige sociale norm uit tegen discriminatie. Stel ook een stevige norm op de andere momenten wanneer er geen sprake is van (zichtbare) incidenten: bijvoorbeeld op de Internationale Dag tegen Racisme (21 maart), op Coming-outdag op 11 oktober (dan kan de Regenboogvlag ook uit), op de Internationale Dag voor Mensen met een Beperking (3 december) Diversity Day (3 oktober) en op de Dag van de Mensenrechten (10 december). Tot slot kun je ook aan diverse mensen laten zien en het gevoel geven dat ze erbij horen. Denk bijvoorbeeld aan het half stok ophangen van een vlag als er een grote ramp gebeurd is in een land waar een deel van de inwoners vandaan komt.

3. Deel kennis over wat werkt in de aanpak van arbeidsmarktdiscriminatie en stagediscriminatie met lokale ondernemers

Veel bedrijven willen wel wat doen aan inclusie en de bestrijding van arbeidsmarktdiscriminatie, maar weten niet altijd hoe ze dat kunnen doen. Daardoor gebeurt lang niet altijd wat werkt, blijkt uit dit rapport van KIS. Belangrijk is dat bedrijven weten wat werkt. Hiervoor is van alles gratis beschikbaar: bijvoorbeeld de e-learning over objectief werven en selecteren van Movisie en de SER Diversiteit In Bedrijf: een evidence based methode om niet alleen het beste talent te vinden maar ook de invloed van vooroordelen en stereotypen op het selectieproces te voorkomen. De SER Diversiteit In Bedrijf heeft daarnaast nog een veel breder aanbod voor bedrijven waar zij gratis gebruik van kunnen maken zoals diverse handreikingen.

Bedrijven kunnen ook zich aansluiten bij de Charter Diversiteit: dit is geheel kosteloos en bedrijven kunnen dan meedoen aan diverse bijeenkomsten en bouwen een netwerk op met andere bedrijven rondom dit thema. Als gemeente kun je alle lokale ondernemers hierop wijzen door hen te informeren via bestaande netwerkbijeenkomsten, mails, media en met iets meer budget, een bijeenkomst in het gemeentehuis voor ondernemers waarop je een spreker vraagt die hier iets over kan komen vertellen. De gemeente kan hierbij samenwerken met lokale ondernemersverenigingen (denk ook aan organisaties zoals de Rotary). Het is ook mogelijk om met deze netwerken zelfs doelen vast te stellen. Denk bijvoorbeeld aan het doel om tachtig procent van de bedrijven in een bepaalde periode de Charter Diversiteit te laten ondertekenen.

4. Wijs sportverenigingen, zorg -en welzijnsorganisaties en cultuurorganisaties op de noodzaak van de aanpak van discriminatie

Gemeenten subsidiëren diverse organisaties zoals sportverenigingen, kunst- en cultuurorganisaties De gemeenten kunnen vanuit die subsidierelatie deze organisaties wijzen op het belang van het ontwikkelen van een aanpak van discriminatie. Sportorganisaties kunnen bijvoorbeeld gewezen worden op de gratis e-learning over discriminatie van Centrum Veilige Sport Nederland. In dit artikel vind je tips om racisme in de sport aan te pakken. Cultuurorganisaties kunnen gewezen worden om zich aan te sluiten bij de Code Diversiteit en Inclusie: dit is een gedragscode van, voor en door de Nederlandse culturele en creatieve sector over diversiteit en inclusie. In dit artikel lees je meer tips en oplossing over discriminatie in de kunst- en cultuursector.

Gemeenten kunnen mogelijk ook eisen stellen met betrekking tot inclusie- en antidiscriminatie in het aanbestedingstraject aan de diensten die zij aanbesteden (zoals de thuiszorg, het sociaal werk en de jeugdzorg). Maar ook zorgorganisaties waar gemeenten geen financiële relatie mee hebben, zoals ziekenhuizen, kunnen door de gemeente erop worden gewezen dat de aanpak van discriminatie belangrijk is. Zij kunnen bijvoorbeeld gewezen worden op de inspiratiekaart van Pharos voor zorgorganisaties om discriminatie tegen te gaan.

Voor alle typen organisaties geldt dat gemeenten medewerkers kunnen stimuleren (en in het bijzonder leidinggevenden) om deel te nemen aan gratis symposia, webinars en andere bijeenkomsten over discriminatie die landelijk worden georganiseerd door bijvoorbeeld de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, Pharos, KIS en Movisie.

5. Inzetten op inclusieve communicatie

Wanneer de gemeente foto’s heeft staan op de website, zijn dit dan de foto’s van diverse burgers? Staan er bijvoorbeeld ook mensen op met een beperking, of mensen die (zichtbaar) moslim of joods zijn, of die duidelijk lhbti+ zijn? Iedere gemeente heeft een communicatiebeleid en/of is bezig met communicatie. Als gemeente kun je er voor kiezen om in te zetten op inclusieve communicatie. Het gaat onder meer om het voorkomen van vooroordelen en het bevestigen van stereotypen. In dit artikel van KIS lees je tips hoe onbewust vooroordelen voorkomt. Als het gaat om communicatie ten aanzien van mensen met een beperking zijn er ook concrete tips.

Over gratis lhbti+ beleid verscheen eerder deze handreiking

6. Agendeer het thema discriminatie bij scholen

Discriminatie in het onderwijs is een groot probleem: zo blijkt uit SCP onderzoek dat meer dan vijftig procent van de leerlingen met een Turks-, Marokkaans-, Surinaams- en Antilliaans-Nederlandse achtergrond discriminatie heeft ervaren. Denk aan uitschelden, pesten, bedreigen, schoppen en slaan, en door ongelijke behandelingen zoals een te laag schooladvies of te lage beoordelingen. Ook lhbti+ leerlingen maken vaak discriminatie mee blijkt uit de LHBTI-monitor van het SCP (2022). Daarnaast worden leerlingen met een beperking vaak onterecht geweigerd door scholen, komt naar voren in dit rapport van de Eerste Kamer. Genoeg reden dus om het thema discriminatie op de agenda te zetten in de overleggen en afstemmomenten die de gemeente heeft met scholen en de koepelverenigingen van scholen (bijvoorbeeld de lokale stichting voor openbaar onderwijs) in de gemeenten.

De gemeente kan scholen wijzen op de kennis die (gratis) beschikbaar is op deze thematiek. Bijvoorbeeld het door KIS ontwikkelde stappenplan voor het ontwikkelen en uitvoeren van een antidiscriminatie-aanpak in het primair onderwijs en de checklist voor antidiscriminatie-interventies. Ook kun je als gemeente scholen wijzen op gratis interventies/methoden die zij als school in huis kunnen halen. In deze database vindt je zowel betaalde als gratis interventies. Zo kunnen alle scholen gratis meedoen met de GSA’s (Gender en Sexuality Alliances), de Week van Respect en via LessonUp van de Anne Frank Stichting kunnen docenten gratis allerlei interactieve werkvormen en lessen vinden met thema’s als discriminatie, antisemitisme en Anne Frank en de Tweede Wereldoorlog.

7. Let op diversiteit binnen adviesraden

Gemeenten hebben op verschillende manieren georganiseerd zodat burgers mee kunnen praten over het beleid, bijvoorbeeld in de Wmo-raad, cliëntenorganisaties en een jongerenraad. Bij deze verschillende organen is de vraag of verschillende burgers goed gerepresenteerd zijn: zijn burgers met een migratieachtergrond of burgers die transgender zijn bijvoorbeeld vertegenwoordigd in de Wmo-raad? En zitten in de jongerenraad ook jongeren met een beperking?

8. Koppelen met ander beleid

Antidiscriminatie heeft veel raakvlakken met inclusie-beleid, diversiteitsbeleid, beleid met betrekking tot Mensenrechten en participatiebeleid. Antidiscriminatiebeleid koppelen aan deze beleidsterreinen (door te verwijzen of het erin op te nemen) is iets wat weinig budget hoeft te kosten maar wel zorgt voor meer afstemming, overzicht en coördinatie.

Foto: Sherm for Disabled And Here