Wat is het belang?

Zorg en ondersteuning worden steeds meer een ‘coproductie’ van cliënten, mantelzorgers, vrijwilligers en medewerkers. Samen bespreek je wat er nodig is, welke werkzaamheden dat vraagt en wie wat kan en wil uitvoeren. Dat geldt ook voor zorghandelingen, zoals het toedienen van een injectie. Door te verkennen wat mogelijk is, geef je mantelzorgers de ruimte om, samen met hun naaste, te bekijken wat ze zelf willen en kunnen doen. Bovendien erken je hun expertise. Het vormgeven van het samenspel in de praktijk blijft altijd maatwerk.

Hoe pak je het aan?

We onderscheiden vier soorten grenzen in de samenwerking met mantelzorgers.

1. Wettelijke grenzen

Wettelijk zijn er geen grenzen aan wat mantelzorgers wel en niet mogen doen in de zorg. Dat geldt zowel voor zorg thuis als in een woonzorgvoorziening. Juridisch gezien zijn mantelzorgers zelf verantwoordelijk voor hun handelen en aansprakelijk voor eventuele schade die een cliënt lijdt door hun fouten.

2. Functionele grenzen

Weet wat het beleid van jouw organisatie is over het verrichten van zorghandelingen door mantelzorgers. Ga na hoe je afspraken daarover vastlegt in het zorgleefplan en hoe je mantelzorgers kunt instrueren bij bepaalde zorghandelingen. Zoek uit wat je moet doen als je het niet met elkaar eens bent of als je niet vertrouwt wat de mantelzorger doet. Bespreek dit ook in je team en/of met je leidinggevende.

3. Persoonlijke grenzen

Hoe kijk je zelf aan tegen de ruimte die mantelzorgers hebben om zorghandelingen uit te voeren? Zie je dat zitten of juist niet? Waar komt dat door? En hoe zit dat met je teamleden? Bespreek aan de hand van enkele casussen uit je eigen praktijk hoe jullie daar tegenaan aankijken. Spreek er ook eens met mantelzorgers over die zelf zorghandelingen uitvoeren. Kijk wat je nodig hebt om tot goede samenwerking te komen.

4. Relationele grenzen

In gesprek met de cliënt en mantelzorger stel je vast wie wat doet in de zorg en ondersteuning. Afhankelijk van de situatie kan de afspraak zijn dat de mantelzorger een of meerdere zorghandelingen verricht. Ga na of dit aansluit bij de persoonlijke wensen en mogelijkheden van de mantelzorger. Bespreek wat de mantelzorger nodig heeft om de zorghandeling(en) goed uit te voeren. Geef passende instructies, die je net zo vaak herhaalt tot het voor de mantelzorger duidelijk is. Leg de afspraken over wat de mantelzorger doet vast in het zorgleefplan. Bespreek regelmatig hoe het gaat. Als een mantelzorger al bekend is met het verrichten van de zorghandeling, vraag dan of je een keer mee mag kijken en vraag tips over de uitvoering.

Wat helpt?

• Bespreek met je leidinggevende of teamcoach hoe bij jullie is vastgesteld wat je moet doen bij het verrichten van zorghandelingen door mantelzorgers zowel als het gaat om de uitvoering, het vastleggen, het geven van instructies en wat te doen bij problemen. Vraag of dat overeenkomt met wat er wettelijk is toegestaan.
• Vraag of er ook afspraken zijn vastgelegd over wat vrijwilligers wel en niet mogen doen in de zorg en hoe je daarmee om moet gaan.
• Bekijk hoe je iedereen in de organisatie kunt laten nadenken over wat mantelzorgers en vrijwilligers wel en niet mogen doen in de zorg. Stel bijvoorbeeld voor om met vertegenwoordigers van de cliënten-, ondernemings-, familieraad, managers en bestuurders om een bijeenkomst te houden over dit onderwerp en maak daarbij gebruik van de tools.