Je kunt op twee manieren naar herstel kijken: vanuit het perspectief van de cliënt of burger zelf (persoonlijk herstel), en vanuit het perspectief van instituties en professionals (klinisch herstel). Te vaak gaat het bij herstel nog over klinisch herstel, met de nadruk op diagnoses en het doen verdwijnen van symptomen. De behandeling is sterk gericht op resultaat en het gewenste resultaat wordt veelal door de professional of psychiater - van bovenaf - bepaald. Het gaat dan al snel om bestrijding van symptomen door medicatie en psychiatrische behandeling. En niet om iemands individuele doelen voor herstel.

Sociaal werkers zijn gewend om een coachende en faciliterende rol in te nemen, in plaats van over te nemen en in te vullen.

Deze individuele doelen staan wel centraal bij persoonlijk herstel. De nadruk ligt op hoop, betekenisgeving, zingeving en op het terugvinden van de eigen regie en kracht. De sociaal werker kijkt met de cliënt naar het totaalplaatje: naar iemands eigen drijfveren, maar ook naar de sociale omgeving om het herstel te bevorderen. Hij ondersteunt mensen als gelijkwaardige die waardevolle ervaringen heeft. Iemand die een psychiatrische diagnose krijgt blijkt zich vaak minder ‘burger’ te voelen; de regie komt steeds meer in handen van anderen te liggen. Sociaal werkers zijn gewend om vanuit de eigen regie van mensen te werken en een coachende en faciliterende rol in te nemen, in plaats van over te nemen en in te vullen. Ze ondersteunen mensen om zich weer volwaardig burger te voelen. Ook leggen ze verbindingen met de sociale omgeving van cliënten om hen bij het herstel te betrekken.

Kink in de kabel

Een goede match zou je zeggen, maar volgens The British Journal of Social Work zit er een kink in de kabel. Sociaal werkers werken dan wel vanuit de wensen van cliënten, ze onderhouden ook het contact met ggz organisaties. En daar wordt nog overwegend gedacht in klinisch herstel, gericht op symptomen en diagnoses. Sociaal werkers, of ze nu voor de ggz werken of vanuit de wijk, ervaren druk vanuit de medische wereld om dat beeld van klinisch herstel als doel over te nemen. Ze schikken zich naar de regels, structuur en de zekerheid waar om gevraagd wordt. Dat gaat niet alleen ten koste van aandacht voor persoonlijk herstel van de cliënt, maar ook van hun eigen zelfrespect en beroepstrots (Stam, 2014). Het is van belang dat zij zich hiervan bewust zijn en kritisch blijven reflecteren op hun eigen positie hierbinnen.

Kaders zijn er om mensen te dienen, mensen zijn er niet om kaders te dienen.

Aansluiten bij de leefwereld

Om meer te kunnen werken vanuit de persoonlijke herstelvisie is een verschuiving in macht nodig van zorgverleners naar zorggebruikers, van systeemwereld naar leefwereld. Wat betekent herstel voor de persoon zélf? De uitdagingen voor de sociaal werker zijn:

• Blijven aansluiten bij persoonlijke behoeften en doelen. De sociale en maatschappelijke omgeving van mensen nog meer betrekken om het herstel te bevorderen.
• Verder kijken dan de kaders van ggz en/of gemeenten. Kaders zijn er om mensen te dienen, mensen zijn er niet om kaders te dienen.
• Het belang van persoonlijk herstel onder de aandacht blijven brengen bij collega’s, leidinggevenden en werkgever.

Zo kunnen sociaal werkers een belangrijke bijdrage leveren aan de beweging richting persoonlijk herstel.