De Oude Bieb in de Groningse wijk Lewenborg is een sociale huiskamer voor wijkbewoners met een smalle beurs, overwegend autochtone volwassenen van 50 jaar en ouder. Zij hoeven zich er niet te schamen voor hun geldgebrek en voelen zich er thuis. De Oude Bieb is voor hen ‘een warme jas’, met gratis activiteiten én ontwikkelmogelijkheden voor de bezoekers, die elders nergens goed terecht kunnen.

Ruimte nodig

De Oude Bieb is een van de negen casussen in onze net verschenen bundel Wij in Wijk 3, waarin wij sociale initiatieven beschrijven op uiteenlopende plekken in het land, van Budel tot Ede en van Den Haag tot Wageningen. De initiatieven maken zichtbaar dat zelforganisatie en bonding, of ‘samenklitten’ van groepen die op elkaar lijken, zeer belangrijk is en meer ruimte verdient dan het krijgt in deze tijd waarin inclusie de overheersende imperatief is.

Waarom? Allereerst hebben gelijkgestemden, zeker in tijden van globalisering en technologisering de behoefte om zich te omringen met elkaar. Dat geldt al helemaal voor inwoners van superdiverse wijken. Daarnaast is de beschutting van de eigen, herkenbare groep voor juist kwetsbare groepen soms noodzaak om staande te blijven én persoonlijk te kunnen groeien en ontwikkelen. Van daaruit zien zij bovendien vaak beter kans een plek te vinden in buurt en wijk en zijn zij beter in staat overbruggende contacten met anderen te maken. 

Taboe

Zoals gezegd moeten initiatieven in de heersende opinie inclusief zijn. We zijn bang om mensen buiten te sluiten, er is zelfs sprake van een taboe hierop. Dat taboe zie je zowel in kringen van lokaal beleid als onder bewonersinitiatieven. Daardoor worden aan initiatieven echter onhaalbare (subsidie)eisen gesteld en zadelen initiatiefnemers zich op met irreële taakstellingen. 
Eenzijdige inclusiedrang heeft bovendien ook vaak uitsluiting tot gevolg. Want waar zouden bezoekers van De Oude Bieb bijvoorbeeld terecht kunnen als deze voorziening zou wegvallen? 

Vrijwillige afzondering

Hetzelfde geldt ook voor de Poolse vrouwen die bij Stichting POLKA aan het Haagse Regentesseplein in stadsdeel Segbroek een warme gastvrije plek vinden. Ze krijgen directe praktische hulp en ondersteuning bij het wegwijs raken in de Nederlandse samenleving iets waartoe overheidsinstanties en werkgevers niet in staat zijn. In de Utrechtse wijk Zuilen biedt Stichting Asha sinds jaar en dag een ontmoetingsplek voor bewoners met een Surinaams-Hindoestaanse achtergrond. Hier krijgen ze aandacht en een snel antwoord op hun vragen. Ook de online community HolyBe laat de kracht van vrijwillige afzondering zien. HolyBe streeft naar meer sociale acceptatie van LHBTI-jongeren in christelijke kringen. In het verbinden van lotgenoten zit hun kracht. Door HolyBe voelen ze zich ook in de echte wereld (offline) gesterkt om te zijn wie ze willen zijn. 

Stimuleer zelforganisatie

Op basis van onze bevindingen, onder andere met Wij in de Wijk, bepleiten wij daarom een meer ontspannen kijk op inclusie, waarbij we het streven meer richten op inclusieve wijken en minder op inclusieve activiteiten, die voor alle inwoners toegankelijk moeten zijn. Gemeenten zouden juist in superdiverse gemeenten zelforganisatie van groepen bewoners met eenzelfde migrantenachtergrond, leeftijdscategorie, religieuze denominatie of seksuele identiteit moeten stimuleren. Zelforganisatie zou met gerichte subsidies versterkt moeten worden. De gemeenten Den Haag en Utrecht (Asha) onderkennen met hun steun aan POLKA en Asha dat zelforganisatie het sociaal cement van wijken niet verzwakt maar juist kan versterken. 
 
Dit opinieartikel verscheen eerder in dagblad Trouw