Arbeid, en in brede zin participatie, vertegenwoordigt meer dan alleen economische waarde. Minstens zo belangrijk is de maatschappelijke waarde; de zingeving die werken kan geven. Werk, ook onbetaald, is van grote invloed op de bestaanszekerheid. ‘Er is sprake van een wisselwerking’, licht Mark Franken, één van de auteurs van de kennissynthese toe. ‘Werk zorgt bijvoorbeeld voor deelname aan betekenisvolle activiteiten. Dit heeft een positieve invloed op gezondheid. Werk zorgt ook voor deelname aan sociale netwerken. Een betere gezondheid en een sterker sociaal netwerk zorgen weer voor meer kansen op de arbeidsmarkt.’ 

Download kennissynthese

Anders kijken, denken en doen 

De krapte op de arbeidsmarkt maakt de situatie urgent. Het realiseren van fundamentele veranderingen in het langdurige, en vaak taaie, vraagstuk van de inclusieve arbeidsmarkt, is een zaak van velen. Van landelijke en lokale overheden, van werkgevers en werkzoekenden, van sociaal werkbedrijven en maatschappelijke organisaties, van werkbedrijven en onderwijs, van ervaringsdeskundigen en klantmanagers. Om inclusie daadwerkelijk vorm te geven, moeten we anders gaan kijken, denken en vooral doen. ‘Zo hopen we bij de verschillende partijen de drempel te verlagen om daadwerkelijk met de inclusieve arbeidsmarkt aan de slag te gaan’, aldus Franken. In deze kennissynthese zetten we kennis op een rij die de gedachten over dit vraagstuk kunnen scherpen. 

Voorwaarden en ontwikkelingen 

In de kennissynthese vind je onder andere een overzicht van verschillende vormen van werken met behoud van uitkering en van de groepen die moeilijk toegang krijgen tot de arbeidsmarkt. Ook vind je informatie over relevante wet- en regelgeving. Je leest over verschillende visies en ideeën over hoe waardevol anders kan worden vormgegeven, zodat het voor iedereen toegankelijk wordt. Zo hebben de VNG en Divosa een aantal voorwaarden geformuleerd om een inclusieve arbeidsmarkt te kunnen realiseren. En noemt de WRR belangrijke ontwikkelingen van de arbeidsmarkt die van grote invloed zijn op de toekomst van werk. 

Geleerde lessen en aanbevelingen 

Een belangrijk onderdeel van de kennissynthese zijn de geleerde lessen uit de wetenschap. De belangrijkste conclusies zijn:  

• Waardevol werk moet lonen. De bestaanszekerheid van deelnemers moet gegarandeerd zijn. Het moet om duurzaam werk gaan met structurele financiering.  
• Wetgeving en uitvoeringspraktijk moeten meer gebaseerd worden op vertrouwen en meer rekening houden met de omstandigheden van de individuele burgers. Dit laatste impliceert ruimte voor maatwerk en een aanpak van multiproblematiek.
• Niet uitsluitend gericht zijn op uitstroom naar reguliere arbeid, maar ook op andere participatiemogelijkheden die door de mensen zelf als zinvol worden ervaren. 

Het laatste hoofdstuk laat zien welke kennis nog mist. Bijvoorbeeld kennis over de verschillende groepen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, waarvan iedere groep eigen hobbels kent. Over de benodigde maatschappelijke en systeemveranderingen, het hanteren van de menselijke maat, de inzichten in wat effectief is vanuit een relationele benadering tussen werkzoekenden, werkgevers andere stakeholders. De auteurs doen een aantal aanbevelingen voor vervolgonderzoek. Franken: ‘Er liggen nog de nodige vragen open. Vervolgonderzoek door bijvoorbeeld universiteiten of onderzoeksinstituten kan helpen om hierop antwoorden te vinden en zo bij te dragen aan het realiseren van het ideaal van de inclusieve arbeidsmarkt.’ 

Bekijk en download hieronder de kennissynthese