Verschillende rollen van mantelzorgers: het SOFA-model

Werken met het SOFA-model kan helpen om de samenwerking met mantelzorgers een goede invulling te geven. Als je rekening houdt met de vier ‘SOFA-rollen’ dan helpt dat bij het vormgeven van een gelijkwaardige samenwerking. De rollen van de mantelzorger die het model benoemt zijn:

Mantelzorger als partner in zorg (Samenwerken)
Mantelzorger als hulpvrager bij overbelasting (Ondersteunen)
Mantelzorger als persoonlijke relatie van de hulpvrager (Faciliteren)
Mantelzorger als expert, die alles weet van de hulpvrager (Afstemmen)

In de praktijk lopen de verschillende rollen van mantelzorgers vaak door elkaar. Welke rol de overhand heeft kan per situatie en per mantelzorger verschillen. Eén rol is altijd aanwezig en dat is die van de persoonlijke relatie: de mantelzorger is en blijft de partner, dochter of bijvoorbeeld kleinzoon van de hulpvrager. Vanuit die rol ontstaat meestal ook de mantelzorg. Door rekening te houden met de verschillende rollen van mantelzorgers en de bijbehorende activiteiten (samenwerken, ondersteunen, faciliteren en afstemmen) krijg je meer zicht op hun behoeften en mogelijkheden. Je leert mantelzorgers beter begrijpen en voorkomt dat je te veel op één aspect focust, bijvoorbeeld op overbelasting. Het SOFA-model is daarom een handig hulpmiddel.

Samenwerken

De mantelzorger als partner in de zorg

Gelijkwaardig samenwerken met mantelzorgers is voor alle betrokkenen van waarde. De mantelzorger heeft de rol van partner in de zorg. Dat betekent dat jij als professional met de mantelzorger samenwerkt om goede zorg voor zijn naaste te realiseren. Het is goed dat je om te beginnen de mantelzorger erkent en waardeert voor wat hij doet. Daarnaast kan het helpen als je informatie geeft over de zorg of over het ziekteverloop. Je kunt dan samen verkennen wat dit betekent voor de mantelzorger en hoe jullie daarin samenwerken.

Faciliteren

Mantelzorger als persoonlijke relatie van de hulpvrager

Mantelzorgers hebben een persoonlijke relatie met de hulpvrager, deze rol is altijd aanwezig. Als professional kun je de hulpvrager en mantelzorger hierin faciliteren, hen helpen die rol te behouden. Dit kan door rekening te houden met de normen en gebruiken van families. Maar ook door ervoor te zorgen dat de mantelzorger en hulpvrager leuke dingen met elkaar blijven doen.

Ondersteunen

Mantelzorger als hulpvrager bij overbelasting

Als je al lang voor iemand zorgt, ligt overbelasting op de loer. Bij overbelasting kan de mantelzorger ook hulpvrager worden of behoefte hebben aan ondersteuning. Tijdige ondersteuning kan preventief werken. Dan is de kans kleiner is dat de mantelzorger overbelast raakt en kan hij de zorg op een prettige manier blijven geven. Als professional kun je een luisterend oor bieden en oog hebben voor signalen van overbelasting. Vaak begint dit met het voeren van een goed gesprek met de mantelzorger, met de eenvoudige vraag: hoe gaat het met u?

Afstemmen

Mantelzorger als expert, weet alles van de hulpvrager

Met de de mantelzorger in zijn rol van expert stem je af. Hij kent zijn naaste het beste. De mantelzorger kent de wensen en behoeften van zijn naaste heel goed. Zeker als de hulpvrager dit zelf niet meer kan verwoorden is dit van belang. Mantelzorgers zijn dus een belangrijke informatiebron voor professionals om zo passend mogelijke zorg te kunnen bieden.

Tip! Bekijk ook de vlog van ‘Tommie in de zorg’ waarin hij meer vertelt over wat je kunt doen als je ziet dat de mantelzorger overbelast is, maar dit zelf niet aangeeft.

‘Je kunt natuurlijk ontzettend veel leren van de mantelzorgers dus maak daar ook gebruik van’. Dit vertelt wijkverpleegkundige ‘Tommie in de zorg’. Bekijk zijn vlog met tips over hoe je kunt omgaan met de expertrol van de mantelzorger.

Sofa-model: de rollen van de mantelzorgers