6 tips voor goede informele cliëntondersteuning

Movisie deed onderzoek in 29 gemeenten

Gemeenten en aanbieders in heel Nederland worstelen ermee: samen een goede manier vinden voor het aanbieden van onafhankelijke cliëntondersteuning. Belangrijk, want het biedt inwoners de mogelijkheid zich te laten bijstaan in het contact met de gemeente. Cliëntondersteuners geven advies en voorlichting en zorgen voor belangenbehartiging. Hoe organiseer je dit goed? Movisie deed onderzoek in 29 gemeenten. Een belangrijk aandachtspunt is de samenwerking tussen formele en informele cliëntondersteuners.

Informele cliëntondersteuners hebben nog lang niet overal een officiële plek. Soms twijfelen gemeenten aan hun kwaliteit of zij hebben alle beschikbare middelen al gebruikt voor het inkopen van formele cliëntondersteuners. Waar (soms ervaringsdeskundige) informele ondersteuners wel actief betrokken zijn, blijkt wel dat ze een specifieke meerwaarde hebben. Movisie deed er onderzoek naar.

Wat doet een cliëntondersteuner?
Een cliëntondersteuner denkt met iemand mee, helpt iemand zijn situatie op een rijtje te zetten en geeft daarbij zo nodig informatie en advies. Dit kan gaan om vragen op allerlei gebieden: wonen, inkomen, werk of dagbesteding, zorg, onderwijs, opvoeding, contacten. Een cliëntondersteuner kan iemand zo helpen bij het voorbereiden op en voeren van het keukentafelgesprek, bij een eventuele beroepsprocedure en bij het zoeken en vinden van de hulp en steun die bij hem of haar past.

Mevrouw den Oever, gemeente Zaanstad: 'Zaanstad heeft veel ingezet op ervaringsdeskundigen als cliëntondersteuner en haalt daarmee goede resultaten in dit eerste jaar. De klik met hen is groter voor inwoners dan met professionals.'

Zes tips:

  1. Informeer gemeente, toegangsfunctionarissen en inwoners ook over de informele cliëntondersteuning: wat zij doen, wat de specifieke kracht en meerwaarde is van advies door bijvoorbeeld een ervaringsdeskundige en waar de grenzen liggen.
  2. Organiseer regelmatig netwerkbijeenkomsten met formele en informele cliëntondersteuners en wijkteammedewerkers voor de onderlinge bekendheid. De totstandkoming van samenwerking heeft tijd nodig, het is een ingrijpend proces.
  3. Stimuleer de samenwerking tussen informele en  formele cliëntondersteuners via opdrachten in de leveringsovereenkomsten en het afsluiten van samenwerkingsconvenanten.
  4. Waarborg kwaliteit door het regelen van deskundigheidsbevordering en werkbegeleiding voor de informele cliëntondersteuners. Het kan heel zinvol zijn om formele en informele ondersteuners samen scholing te laten volgen. Ze leren vooral ook van elkaar door het uitwisselen van ervaringen en kennis.
  5. Zorg voor goede coördinatie, een adequate vergoeding en secundaire arbeidsvoorwaarden, ook voor informele cliëntondersteuners.
  6. Op landelijk niveau kan de informele cliëntondersteuning worden gestimuleerd door zaken als de ontwikkeling van profielschetsen, competentieprofielen en daarop aansluitende (erkenning biedende) scholing, het verspreiden van voorbeelden van samenwerkingsconvenanten en onderzoek dat de specifieke meerwaarde van informele cliëntondersteuners zichtbaar maakt.

Mevrouw van Lennep, beleidsmedewerker cliëntondersteuning gemeente Amsterdam: H'et team van Cliëntenbelang Amsterdam bestaat grotendeels uit betaalde professionele ondersteuners, maar ook enkele getrainde (deels ervaringsdeskundige) vrijwilligers. Onze vrijwilligers zijn opgeleid in patiënten- en klachtrecht en werken onder supervisie van de juridisch adviseur mee aan de klachtenopvang. Anderen ondersteunen met specifieke kennis GGZ-cliënten.'

De meerwaarde van informele cliëntondersteuners:

  • Cliënten ervaren ze als laagdrempelig in het contact.
  • Ze hebben niet te maken met productiviteitseisen, waardoor ze vaak meer tijd hebben dan formele cliëntondersteuners.
  • Ze kunnen vaak beter dan professionals toegang krijgen tot inwoners die niet snel zelf hulp zullen zoeken, omdat zij zich door eigen ervaring in de leefwereld van de cliënt kunnen inleven en zijn taal spreken.

Mevrouw van Leeuwen, accountmanager Sociaal Domein gemeente Zeist: 'We hebben het Steunpunt GGZ de opdracht gegeven om een pool van ervaringsdeskundige, vrijwillige cliëntondersteuners op te zetten. Daarnaast hebben we inzichtelijk gemaakt welke informele cliëntondersteuners al actief zijn in de gemeente Zeist. Dat zijn bijvoorbeeld de vrijwillige ouderenadviseurs (wiens opleiding wij betalen). Deze informatie kan vanuit ons Sociaal Team en/of CJG worden gedeeld met cliënten.'