Wat is voor jou de kern van de basishouding?

Tsjerk de Groot: ‘De mens achter de cliënt zien. Dat klinkt zo makkelijk. Toen ik begon met dit mooie werk was het niet altijd vanzelfsprekend dat mensen die gelijkwaardigheid en warmte voelden. Je hebt altijd te maken met een balans tussen afstand en nabijheid, maar het is wel fijn als de balans een beetje meer doorslaat naar nabijheid. In het begin had ik veel afstand naar cliënten toe. Maar als je ziet wat ze allemaal meegemaakt hebben en waar ze tegenaan lopen, besef je de behoefte om gehoord te worden, om als mens gezien te worden en dan niet afgewezen worden. De zakelijkheid vind ik een belemmering. Je kunt mensen daarin coachen. Ik denk dat mensen die dit van nature niet hebben of lastig vinden, uiteindelijk ergens anders gaan werken, niet meer in de zorg. De intrinsieke motivatie kun je niet aanleren, maar je kunt mensen wel coachen als ze daarvoor openstaan.’ 

Zet je cliënten ook als ervaringsdeskundige in?

‘Ervaringsdeskundigen kunnen als kompas fungeren.’

‘Ja. Het woord ‘ervaringsdeskundige’ vind ik prachtig, maar zorgt er ook voor dat de professional je vooral ziet als dat. Ik bedoel, de een heet begeleider en de ander heet ervaringsdeskundige, maar laten we ze allemaal coaches noemen. Ervaringsdeskundigen zijn bij ons ontzettend belangrijk, want die weten hoe het is om cliënt te zijn en hoe het soms voelt. Bij een bepaalde bejegening, die hiërarchisch of zakelijk is, kunnen zij als kompas fungeren en aangeven: ‘Joh, weet wat het misschien met de cliënt kan doen als je dit en dat zegt, of als je over hem praat.’ Dat zijn acties om die basishouding zoals ik het heb bedacht, van hoog tot laag in de organisatie te krijgen. Want het is een uitdaging dat als je meer medewerkers krijgt, ze allemaal te spreken over waarom ik hiermee gestart ben en wat ik belangrijk vind.’ 

Waar coach jij ze dan op?

Ik coach medewerkers op wat ze zeggen of uitstralen. De basis is dat je de tijd neemt en het prettig vindt om met mensen in contact te zijn. Dus je zoekt mensen proactief op, klopt bij ze aan en vraagt wat ze nodig hebben. Als een medewerker een relatie met de cliënt aangaat, en de problematiek van de cliënt op de voorgrond komt door hechtingsproblematiek of door allerlei vreselijke dingen die in het verleden gebeurd zijn, dan voelt die medewerker zich wel eens als mens afgewezen. Dat is een valkuil en dat vraagt om reflectie en bewustwording.’

Hoe vergroten jullie die bewustwording?

Maandelijks hebben wij ‘Linc naar kennis’. Dan hebben we het over emoties als boosheid en angst, want medewerkers kunnen angst ervaren en het is prettig om daarvoor uit te komen. We hebben intervisie en proberen te faciliteren dat medewerkers de vrijheid hebben om zichzelf te ontwikkelen.’

Hoe kom je bij de intervisie tot diepgang en de kern?

‘We werken met een aantal intervisoren samen, die vanuit de kern van de organisatie werken. Onze drie kernwaarden zijn verbinden, ontwikkelen en ondernemen. Ik heb een fijne cliëntenraad, mijn meedenk-panel waar ik te pas en te onpas mee in contact sta. Dat zijn mijn handen en oren. Onze begeleiders zitten van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat met z’n tweeën of drieën op een woongroep. Laatst hoorde ik dat op een groep de cliënten het contact niet ervaarden. Mensen zitten dan op kantoor of achter hun laptop. Bij zulke signalen ga ik meteen naar de werkvloer.’

‘Als je met respect en zonder oordeel teruggeeft wat bepaald gedrag met je doet dan is dat alleen maar krachtiger.’

Kan de professional de jongere teruggeven wat bepaald gedrag met hem/haar doet?

‘Jazeker, het gaat over gelijkwaardigheid. Als je met respect en zonder oordeel teruggeeft wat bepaald gedrag met je doet dan is dat alleen maar krachtiger en volgens mij wil je dat ook. Dat is de kwetsbaarheid die de professional toont en vanuit die kwetsbaarheid komt ontwikkeling. 

Ben jij de enige die de kwaliteit zo sterk bewaakt?

‘De teamleiders zijn ook geselecteerd op hun intrinsieke motivatie. Daarom kijken cliënten bij de sollicitaties of ze voldoen aan wat wij zoeken. Daarnaast komen behandelaars ook bij onze cliënten thuis en bewaken dit ook. Die behandelaars staan met de voeten in de klei en zeggen niet vanuit een ivoren toren hoe het moet.’

Is gelijkwaardigheid voor de basishouding essentieel?

‘Ja. Vanuit gelijkwaardigheid verbinding en contact maken en samen kijken wat er nodig is. Wat ik medewerkers ook altijd wil meegeven, is dat wij een stukje vertrouwen lenen van de cliënten. Het is nogal wat dat je als cliënt alles deelt en vervolgens kwetsbaar bent. Vaak ben je in het leven tegen deuren aangelopen en ben je het vertrouwen in systemen, familie en vrienden kwijt. Als iemand dan hulp vraagt en dat laatste stukje vertrouwen geeft, dan is dat eigenlijk van onschatbare waarde en moet je daar heel zorgvuldig mee omgaan.’

Hoe zie jij het spanningsveld tussen kaders, werkdruk en echt aanwezig zijn?

‘Met het VGZ-zorgkantoor hebben wij een ontzettend fijne band. Die staan ook echt voor de kwaliteit van leven voor cliënten. Samen zijn we het project ‘Gewoon wonen’ gestart, zonder zorglogo. Want ja, uiteindelijk wil je niet ergens wonen waar een groot logo staat. Aan de andere kant heb je de productiesystematiek. Productie is een woord wat ik zo lang mogelijk uit Linc naar Zorg wil houden. Dat je tegen een medewerker moet zeggen dat hij 85 of 90% productie moet draaien. Dan noemen wij het aandacht voor de cliënt, maar uiteindelijk op het moment dat je dus met een zandloper moet gaan werken, dan is er geen sprake van echt contact. Dan ga je op een andere manier zorg verlenen. Dat is zeker een spanningsveld.

Soms krijg je van een opdrachtgever opdrachten mee voor een cliënt en die moeten behaald worden. Ik durf te stellen dat 80% van wat er in die doelen staat, jij en ik ook niet halen. Dus ik zou willen dat dat anders georganiseerd gaat worden. Medewerkerstevredenheid is voor ons de basis, dat vinden wij belangrijk. Natuurlijk gaan we stappen maken. Maar als die van bovenaf worden opgelegd en daarmee de verandering buiten jezelf wordt geplaatst en de gemeente kan stellen welke resultaten behaald moeten worden en binnen welke tijd, dan gaat de ziel uit het werk.’ 

Heb je nog een gouden tip?

‘Kom meer op de werkvloer. Bij overleggen met bestuurders verbaast het mij hoe weinig zij op de werkvloer komen. Daar moet je zijn om veranderingen plaats te laten vinden.’

Foto's door Linc naar Zorg