Intergenerationeel contact: wat is dat eigenlijk?

Hanna van Dijk: ‘Je brengt mensen met elkaar in contact die normaal gesproken niet met elkaar in aanraking komen. Je zorgt ervoor dat ze benieuwd zijn naar de ander. Voor ons staat de leefwereld centraal. Het gaat erom dat je de leefwereld van de ander leert begrijpen. Iedereen heeft een geschiedenis en een verhaal.’

Petra van Loon: ‘In het programma ‘Samen ouder worden’ is veel aandacht voor intergenerationeel contact. ‘Tijd voor actie’ is hier ook bij betrokken. Zij verbinden jong en oud aan elkaar in lokale contexten. In de praktijk gaan we met elkaar aan de slag, maar ook via onderzoek. Laurine Blonk van de Universiteit voor Humanistiek doet in het kader van ons programma promotieonderzoek naar de betekenis van contact. Wat halen jongeren en ouderen uit het contact? Wanneer krijgt contact betekenis? Je merkt dat er veel beelden leven en dat er veel verwachtingen over en weer zijn. Jongeren zouden energiek en enthousiast zijn. Ouderen hebben rust en levenservaring. Deels klopt dat, maar de werkelijkheid is veel rijker.’

We hebben plakjes cake uitgedeeld met daarop een wens van een andere generatie

Hanna van Dijk: ‘Neem eenzaamheid. Eenzaamheid is leeftijdsloos. Het is ook niet iets dat je zomaar oplost. Iedereen ervaart eenzaamheid op een andere manier. In de Week tegen Eenzaamheid hebben wij een leeftijdsloze actie opgezet. We hebben plakjes cake uitgedeeld met daarop een wens van een andere generatie. Mensen herkenden zich erin en vonden het fijn.’

Hoe kun je dit organiseren?

Petra van Loon: ‘Met leeftijdgenoten heb je sneller en makkelijker contact. Leeftijdgenoten delen eerder eenzelfde oriëntatie: hun manier van denken, handelen en kleden. Het contact tussen jongeren en ouderen ontstaat vaak omdat ‘anderen’ dit organiseren. De aanleiding is vaak praktisch: helpen bij boodschappen, helpen bij digitaal en technisch gebruik. Wat is er nodig om het contact te verdiepen zodat er een relatie ontstaat die voor beiden van betekenis is? Is dat nodig? Een uitstapje naar elkaar maken heeft ook waarde. Waarom er meer van willen maken? Ik denk dat dat is omdat er meer mogelijk is. Een andere generatie brengt unieke inzichten en ervaringen met zich mee. Wij merken in gesprekken dat je iets kunt herkennen in hoe een ander in het leven staat. Je kunt overeenkomsten vinden in andermans leven. In de manier waarop je met tegenslagen bent omgegaan. Dan krijg je verdieping in het contact.’

Helpt de coronacrisis?

Petra van Loon: ‘Tijdens de eerste coronagolf, voorjaar 2020, is er veel bereidheid getoond om elkaar te helpen. Een huisarts vertelde me dat ook veel ouderen elkaar wilden helpen. Niet: ik ben 80 dus ik ben hulpbehoevend, maar: ik ben 80, wie kan ik helpen? Mooi om dit soort beelden te doorbreken. Er was ook onder jongeren een grote bereidheid als het gaat om praktische hulp: boodschappen doen, hondje uitlaten. Wat wij willen is kortstondig contact transformeren in duurzaam contact. Van het resetten van de mobiel tot een langere relatie waarin er sprake is van wederzijdse betrokkenheid.

Wat werkte goed tijdens de lockdown?

Hanna van Dijk: ‘In coronatijd zijn we gestart met ‘coronaspondentie’. Een briefwisseling tussen jongeren en ouderen. Jongeren verwachtten dat ze een brief van een zielige oudere zouden krijgen. Dat bleek vaak niet zo. Het gaat om het bijstellen van verwachtingen. Je hebt beide wat aan elkaar te vertellen. Ouderen moeten zich ook leren openstellen voor jongeren. Door elkaars leefwereld te kennen en te begrijpen, ontstaat er begrip.’

Laten we niet meer kijken naar ‘wrong’ maar naar ‘strong’

Petra van Loon: ‘In onze lokale praktijken gingen jongeren naar ouderen toe om iets voor hen te betekenen. Ze konden op elkaar terugvallen. Is dat vriendschap? Weet ik niet. Wel is dit contact voortgezet tijdens de pandemie. Ouderen waren blij dat er jongeren waren die dingen voor hen wilden doen. Het is toch fijn als er iemand is die contact met je zoekt! Deze contacten speelden zich af in de directe leefomgeving van mensen. Zodra de maatregelen werden versoepeld, werden de contacten weer op een andere manier vormgegeven. Eerst van achter het raam zwaaien, daarna in de tuin, vervolgens ‘stokwandelen’: wandelen met een stok er tussen om de 1,5 meter te kunnen handhaven. Bij al deze vormen staat het contact centraal.’

Hoe maak je van een ontmoeting een échte ontmoeting?

Petra van Loon: ‘Bij het doorbreken van beelden helpt het om nieuwsgierig te zijn. Het is menselijk om beelden te hebben van de ander. Nieuwsgierig zijn naar de ander, écht willen weten wie de ander is. Je daarvan bewust zijn, is belangrijk. Als je weet hoe het werkt, dan kan je het ook uitzetten. In het contact zoek je de ander, stem je af op de ander. Iemand voelt het als je alleen maar komt om de boodschappen te doen of het lijstje af te vinken. En als je oprechte belangstelling in de ander hebt, dan voelt de ander dat ook. Dan komt er een echte ontmoeting. Ik denk ook aan de huishoudelijke hulp die bij ouderen thuis komt. Er ontstaan soms geweldige gesprekken. Er ontstaat contact en vertrouwen. Het is belangrijk dat je mensen om je heen hebt over wie je kunt zeggen: zij weten wie ik ben, met hen kan ik de dingen delen. Als je alleen maar functioneel met mensen omgaat, mis je het contact. Het gaat óók om het kunnen geven van een knuffel. Als dat er niet meer is, dan mis je wezenlijk menselijk contact.’

Wat vraagt dit van jongeren en ouderen?

Hanna van Dijk: ‘Het gaat om vertrouwen en verbinding. Durf je je open te stellen? Je durft je pas te geven als de ander zich ook geeft. Het is belangrijk om al aan het begin tot deze openheid uit te nodigen. Ik kwam onlangs een oud-student tegen. Zij zei: ‘Jij bent de eerste docent die een foto van haar dochter liet zien.’ Volgens mij laat het zien hoe mens-zijn en samenleven werken. Gezien worden is belangrijk – jezelf laten zien ook. Ouderen verliezen bepaalde rollen, maar ze willen er wel toe doen. Jongeren zijn zich aan het opboksen. Voor hen is het minstens zo belangrijk om gezien te worden. Ik vond het als docent belangrijk om de namen van de studenten te kennen. Het is verdrietig als mensen het leven niet meer zien zitten omdat ze denken dat niemand meer om hen geeft.’

Advies voor professionals?

Petra van Loon: ‘Ontmoetingen moet je organiseren. Denk met jongeren en ouderen na over hoe zij elkaar kunnen en willen ontmoeten. Laat je verrassen door de vormen die daaruit komen. En laat het schuren, dat geeft verdieping.’

Hanna van Dijk: ‘Wat ook belangrijk is: niet over ouderen, zonder ouderen. Dat geldt ook voor jongeren. Wees je bewust van de hokjes en probeer ze te doorbreken. En nog een tip: durf los te laten.  

Foto: groepsfoto Ouderenforum, door Ton Mosheuvel