De Alliantie Verandering van Binnenuit stelt het probleem in bepaalde gesloten gemeenschappen van binnenuit ter discussie. Ahmet Azdural van het IOT (Stichting Inspraakorgaan Turken in Nederland): ‘We hebben de afgelopen jaren al veel vooruitgang geboekt: steeds meer mensen binnen de Turkse gemeenschap keuren eergerelateerd geweld af.’

Mannen slachtoffer eerwraak

NOS op 3 meldt dat ‘de afgelopen jaren vooral mannen slachtoffer werden van eerwraak’. Janine Janssen, hoofdonderzoeker bij het LEC EGG, vertelt dat mannen bijvoorbeeld worden bedreigd omdat ze een relatie met een vrouw hebben die door de familie niet wordt geaccepteerd of omdat ze homoseksueel zijn. Ook mannen die weigeren om een eermoord te plegen lopen risico zelf slachtoffer te worden.

Ervaringsdeskundige Celal Altuntas werd als 15-jarige door zijn familie aangewezen om eerwraak te plegen na de moord op twee neven. In een artikel vertelt hij: 'Als je je niet aan de familieregels houdt en je tast daarmee de familie-eer aan, dan mag jouw familie je tot de orde roepen met bijvoorbeeld dreigen of mishandelen. In het ergste geval kan dat zelfs worden bestraft met de dood. (…) Ik was 15 jaar. Nog een kind, eigenlijk. En er was een gevecht uitgebroken waarbij twee neven van mij waren vermoord. En omdat zij twee neven van mij hadden vermoord, moest ik twee mensen van hen vermoorden. Gelijk spel spelen.' Celal Altuntas: 'Je kunt dit probleem bijna niet begrijpen als je niet zelf uit die cultuur komt. Het beschermen van de familie-eer zit zo ingebakken, dat is traditie. Je hebt ook geen keuze als kind. Je moet het doen. Anders ben je een lafaard. En tel je niet meer mee. Daders zijn in zekere zin dus ook slachtoffer.'

Veranderen van binnenuit

Begin 2010 was het soms nog lastig om plekken te vinden waar jongens voorgelicht konden worden over dit thema. Maar in 2019 is er een grote beweging gaande binnen onder meer Turkse maar ook binnen andere migranten- en vluchtelingengemeenschappen. Zo’n 700 bijeenkomsten vinden momenteel plaats over eergerelateerd geweld en man- vrouw gelijkheid in het kader van de Alliantie Verandering van Binnenuit.

Ahmet Azdural (IOT): ‘Nog steeds bestaan er in sommige kringen opvattingen over dat mannen de eer moeten bewaken. Binnen de Alliantie Verandering van Binnenuit pakt de IOT dit soort vastgeroeste denkbeelden aan en werken we aan nieuwe, andere opvattingen over eer, man en vrouw verhoudingen. Onze trainingen gaan uit van het idee van zelfbeschikking: individuen maken eigen keuzes en laten hun bestaan niet door het collectief, bijvoorbeeld de familie bepalen. Vanuit eigen ervaringen met ouderschap laten we vervolgens zien dat genderrollen geen absoluut gegeven zijn. We zien dat mensen op die manier anders gaan kijken naar man-vrouw rollen en eer.'

De beweging die is ingezet richting meer zelfbeschikking, is niet meer te stoppen.  

Het geweld moet stoppen

Movisie publiceerde in 2009 RespectEER waarin Marije Wilmink, Hanneke Felten en Hilde Bakker de verhalen optekenden van zeven Nederlandse jongens, opgegroeid in Nederland, maar met roots in zogeheten familieculturen of ‘wij-culturen’. Zij hadden vaak last van de grote waarde die in hun gemeenschap werd gehecht aan ‘goede naam’ en bescherming van de familie-eer. De adviezen van de jongens van toen, zijn ook nu nog actueel. Zo raden de jongens onder meer aan dat er meer openlijk gepraat wordt in eigen kring over deze thema’s. En dat meer jongeren de ruimte krijgen om dingen anders te doen, het op hun eigen manier te mogen doen.

Bakker van Movisie: ‘En dat is nu precies wat er nu gebeurt binnen de alliantie: zelfbeschikking is het centrale uitgangspunt.’ Azdural van het IOT vult aan: ‘We zien daar ook al verandering in. Dat jongeren die zelf bepalen met wie ze trouwen, is bijvoorbeeld al veel normaler geworden binnen Turkse kringen.’ Bakker: ‘Er is nog wel werk aan de winkel maar de beweging die is ingezet richting meer zelfbeschikking is niet meer te stoppen. We moeten meer tegengas geven tegen traditionele opvattingen over eer. Het gedrag moet veranderen! Eergerelateerd geweld moet stoppen!'

Saniye Tezcan van Stichting Kezban die ook actief is bij de alliantie Verandering van Binnenuit: 'We zien dat mensen meer open zijn om erover te praten in eigen kring en om verandering van binnenuit te bewerkstelligen. We merken dat als een groep hierover heeft gesproken veel mensen overtuigd raken om zich in te zetten op dit thema, bijvoorbeeld door zelf dialoogleider te worden of het gesprek aan te gaan binnen hun familie.'