De laatste tijd is er volop media-aandacht voor ernstige moordzaken waarbij slachtoffers om het leven zijn gebracht door hun (ex-) partner. Dit zijn geen gezinsdrama’s die op zichzelf staan en door individuele problemen worden veroorzaakt. Hier spelen ook structurele (maatschappelijke) oorzaken een rol. De term femicide wordt steeds vaker geïntroduceerd en aangehaald. 

Huiselijk geweld 

Huiselijk geweld is een ernstig en complex maatschappelijk probleem. Dwingende controle, ook wel intiem terreur genoemd, is één van de vormen van huiselijk geweld. Bij intiem terreur worden slachtoffers gedomineerd en gecontroleerd. Dit varieert van kleineren, vernederen tot het verbieden van omgang met anderen en het isoleren van het slachtoffer. Hier is vaak sprake van extreme angst bij het slachtoffer. Er zijn bij intiem terreur grote risico’s op ernstige incidenten. Ook door, en juist ná het beëindigen van een relatie, lopen slachtoffers grote risico’s. Dat blijkt ook uit incidenten, zoals in Rotterdam, waarbij slachtoffers om het leven zijn gekomen. 

Fataal huiselijk geweld 

Dat huiselijk geweld zeer ernstig kan aflopen meldt ook het CBS. In de afgelopen vijf jaar zijn in totaal 164 vrouwen en 57 mannen omgebracht door een (ex-)partner of door familieleden. De meeste vrouwen zijn omgebracht door hun (ex-)partner (56%). Bij mannen ligt dit percentage op 4%. Mannen worden het vaakst buiten de familiekring vermoord. Zij lopen het meeste risico om door vrienden of kennissen om het leven te worden gebracht. 

Het belang van een gedeelde definitie op femicide 

Movisie onderschrijft het belang en de noodzaak om het gesprek te voeren over fatale partnerdoding. Het is een groot en serieus probleem, waar nooit voldoende aandacht voor kan komen. Maar we pleiten daarnaast ook voor een verbreding en verdieping van het gesprek. Femicide is niet alleen partnerdoding. We vinden het belangrijk dat er een duidelijke gedeelde definitie is van femicide. Alleen met een duidelijke definitie kunnen we meer te weten komen over de aard en omvang van femicide. 

Definitie femicide aangescherpt

De World Health Organisation (WHO) en het European Institute for Gender Equality (EIGE) stellen dat femicide gaat om moord op een vrouw vanwege haar gender, dus vanwege het feit dat zij door het leven gaat als een vrouw. 

Movisie pleit voor een verdere aanscherping van deze omschrijving. Hiermee sluiten wij aan bij de definitie die door de Verenigde Naties  wordt gebruikt. Zij stellen dat gender gerelateerd fataal geweld verwijst naar de grondoorzaken en de specifieke context van het fatale geweld. Het gaat over stereotiepe rollenpatronen en verwachtingen, het gaat over discriminatie en ongelijkheid én het gaat over ongelijke machtsverhoudingen. Het gaat niet (alleen) over de (zichtbare) motivatie van plegers, maar over de onderliggende oorzaken die fataal geweld veroorzaken. 

Ook uit de praktijk van Movisie blijkt hoe belangrijk het is om de oorzaken van gender gerelateerd geweld in beeld te krijgen. We weten dat als mensen zich niet genderconform gedragen, zij meer risico lopen op geweld. Zo zijn er de afgelopen 30 jaar in Nederland 127 sekswerkers vermoord. Moorden op trans vrouwen worden niet apart geregistreerd maar komen ook in Nederland voor. Uit onderzoek van Transgender Netwerk Nederland weten we dat 70% van de trans personen die meestal of vaak herkend worden als trans persoon zich soms onveilig voelt . 

Het is daarom belangrijk om femicide in de brede zin te definiëren. Het kan gaan om (ex-) partnergeweld, maar het kan ook gaan om het doden van trans vrouwen, het doden van sekswerkers en het doden van meiden en vrouwen in de naam van eer. Ook het doden van vrouwen en meiden uit misogynie valt onder femicide. Denk bijvoorbeeld aan de incel-beweging, waarbij jongens en mannen vrouwen doden omdat ze hen verantwoordelijk houden voor hun onvrijwillige seksloosheid. 

Handelingsperspectief

De definitie van femicide moet recht doen aan deze verscheidenheid. Alleen met een duidelijke definitie komen we meer te weten over de aard en omvang van femicide. Pas als dat volledig in beeld is, kunnen we gericht (preventief) beleid en handelingsperspectief ontwikkelen.