Wat is online discriminatie?

Bij online discriminatie wordt een persoon of groep gedenigreerd of buitengesloten op basis van kenmerken als etniciteit, religie, geslacht, seksuele voorkeur of huidskleur door het gebruik van online content zoals emoji, gesproken berichten, filmpjes, afbeeldingen, memes, gifjes en teksten. Het kan ook voorkomen dat online discriminatie niet direct gericht is op een individu, maar dit wel door een individu als discriminerend wordt ervaren. Denk bijvoorbeeld aan een grap over de groep waartoe deze persoon zichzelf rekent.

Bekijk hieronder de webinar

Verbeterkansen

1. Pak een rol in samenwerking en kennisdeling

Om online discriminatie aan te pakken, is het belangrijk dat alle betrokken partijen samenwerken om oplossingen te vinden. Dat betekent bijvoorbeeld dat er duidelijke richtlijnen moeten komen, bijvoorbeeld van de Rijksoverheid, die uitleggen wat online discriminatie is en hoe we het kunnen bestrijden. Daarnaast is het nodig om iemand aan te stellen die de samenwerking coördineert, zoals de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme.

Gemeenten kunnen ook een waardevolle rol spelen in deze samenwerking. Ze hebben vaak goede contacten met jongerenwerkers en maatschappelijke organisaties zoals stichtingen. Gemeenten kunnen het onderwerp online discriminatie in deze contacten naar voren brengen en benadrukken waarom het belangrijk is om hier aandacht aan te besteden. Bovendien kunnen gemeenten in hun eigen  beleid prioriteit geven aan de aanpak van discriminatie, vooral als het gaat om online discriminatie. Uit de recente Monitor Lokaal Antidiscriminatiebeleid blijkt dat maar weinig gemeenten actief iets doen tegen online discriminatie, terwijl ze juist ondersteuning nodig hebben om hiermee aan de slag te gaan.

2. Ondersteun en stimuleer initiatieven die gericht zijn op het voorkomen van online discriminatie

Een belangrijke stap in de aanpak van online discriminatie is het voorkomen ervan. Het is verstandig om hier vroeg mee te beginnen, vooral omdat het internet een belangrijk deel uitmaakt  van het leven van veel jongeren. Daarom zouden scholen verplichte lessen moeten geven over  mediawijsheid en hoe je online behoort te gedragen. Gemeenten moeten preventie als een belangrijk doel zien. Een effectieve maatregel kan zijn om de aanpak van online discriminatie op te nemen  als vereiste voor de financiering van jongerenwerk of maatschappelijk werk, zodat het niet vrijblijvend blijft.

Verder kunnen gemeenten initiatieven financieren en ondersteunen die zich richten op het ontwikkelen van preventieve interventies. Op dit moment zijn er nog maar weinig van deze interventies beschikbaar. Gemeenten kunnen de ontwikkeling van dit soort interventies stimuleren door subsidies beschikbaar te stellen. Belangrijk hierbij is dat gemeenten de voorkeur geven aan antidiscriminatie-interventies die gebaseerd zijn op wetenschappelijk bewezen methoden. KIS heeft in 2022 een database gemaakt met onderbouwde antidiscriminatie-interventies. Hoewel er momenteel nog geen specifieke interventie ge gericht is op online discriminatie, wordt de database de komende jaren uitgebreid met dergelijke interventies.

3. Stel een sterke sociale norm en moedig mensen aan om discriminatie te melden

Gemeenten, net als alle overheidsinstellingen, organisaties en bekende Nederlanders, kunnen een duidelijke boodschap verspreiden dat online discriminatie niet getolereerd wordt. Dit kan worden bereikt door campagnes op te zetten die positieve normen bevorderen, bijvoorbeeld via berichten op sociale media. Een voorbeeld is de campagne die de gemeente Amsterdam heeft gelanceerd. Bij het vaststellen van sociale normen is het belangrijk om te benadrukken dat discriminatie strafbaar is, vooral in campagnes gericht op online discriminatie.   Dit versterkt de boodschap dat discriminatie onaanvaardbaar is Het is ook een goed idee om bij eigen berichten een disclaimer toe te voegen waarin staat dat haatdragende taal en discriminerende opmerkingen worden verwijderd en/of gerapporteerd. Het Vlaamse initiatief #Hierniet geeft meer tips voor sociale mediamanagers.

Het is niet alleen belangrijk om normen te stellen tegen discriminatie, maar ook om normen te bevorderen voor het melden van online discriminatie. Maar weinig mensen melden discriminatie, en elke drempel om te  melden, is er een te veel. Je kunt online discriminatie melden bij instanties zoals het meldpunt voor internetdiscriminatie (MiND), je lokale antidiscriminatievoorziening (ADV) of de politie.

Het meldproces moet echter transparanter en duidelijker worden gemaakt. Mensen doen vaak geen melding omdat ze denken dat er onvoldoende ondersteuning beschikbaar is of omdat ze niet verwachten dat er iets aan gedaan zal worden. Het is waarschijnlijk dat mensen met een migratieachtergrond onevenredig vaak te maken hebben met online discriminatie. Daarom is het belangrijk  om zelforganisaties al in een vroeg stadium te betrekken bij de  ontwikkeling van campagnes om de meldingsbereidheid te vergroten, zodat deze campagnes aansluiten bij en steun krijgen van gemarginaliseerde gemeenschappen. Verder kunnen gemeenten een empathische houding bevorderen bij het ontvangen van meldingen en aangiften bij de politie en medewerkers van lokale antidiscriminatievoorzieningen. Dit kan slachtoffers het gevoel geven dat ze serieus genomen worden. Gemeenten kunnen ook online campagnes starten waarin wordt benadrukt dat online discriminatie gemeld moet worden bij de juiste instanties. Daarnaast  kunnen gemeenten de lokale antidiscriminatievoorzieningen beter bekend maken bij hun inwoners.

De bovenstaande verbeteringen zullen pas werkelijkheid worden als online discriminatie een belangrijk onderwerp wordt op de politieke agenda. Als je meer wilt weten over andere manieren waarop verbeteringen mogelijk zijn, ook voor andere betrokken partijen dan alleen de gemeente? Lees dan hier het volledige rapport.