Sinds 2015 kunnen inwoners vanuit de Wmo gebruik maken van onafhankelijke cliëntondersteuning. De taken van een cliëntondersteuner, zoals de vraag verhelderen, informeren en adviseren, hebben als uitgangspunt om de eigen regie van inwoners te versterken. Dit betekent dat inwoners regie ervaren over alle domeinen van het eigen leven én alles wat naar eigen inzicht nodig is om een goed leven te leiden. Dagvoorzitter Evert van Rest vraagt zich af: ‘Wat is eigen kracht en empowerment eigenlijk? En wat mogen we van cliëntondersteuners verwachten?’ We gaan er over in gesprek met lector Lilian Linders, ervaringsdeskundigen en cliëntondersteuners.

Door de bomen het bos niet meer zien

Lilian Linders, lector Empowerment en Professionalisering aan de Hogeschool Inholland, vertelt de aanwezigen over haar onderzoek naar empowerment in het sociaal werk. ‘Het is heel logisch en normaal om ondersteuning nodig te hebben als je te maken hebt met de complexe zorgwereld. Hoe kun je eigen regie hebben als je door de bomen het bos niet meer ziet? Wij hebben bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar mantelzorgers. Hun grootste last is het regelen: hoe, waar en bij wie moet ik zijn om mijn naaste de juiste zorg te geven? Hier kunnen cliëntondersteuners een grote rol spelen, zij kunnen die last wegnemen en de druk op de mantelzorger verlichten.’

Empowerment

‘Eigenlijk is empowerment een paradox’, vertelt Linders. ‘Het gaat om eigen regie, maar je hebt ook anderen nodig om verder te komen.’ Bij empowerment gaat het om de kracht van mensen om zelf iets aan hun situatie te doen (power within): het geloof in eigen kwaliteiten, vaardigheden en mogelijkheden. Daarnaast gaat het om hoe een ander daar aan bij kan dragen (power with): de rol van informele hulpbronnen in de omgeving, zoals het sociale netwerk en lotgenoten. Empowerment gaat niet alleen over kracht, maar ook over macht (power to): de invloed van het politiek-maatschappelijk gebied, de invloed om veranderingen door te voeren en beslissingen te kunnen nemen. Linders: ‘Iedereen wil ergens bij horen, van betekenis zijn. Niet alleen cliënt, maar ook gewoon mens zijn. Een onafhankelijke cliëntondersteuner kan de inwoner helpen aan het stuur van zijn eigen leven te blijven staan, door te werken vanuit het geloof in (potentiële) capaciteiten, talenten en energie. Daarnaast kan de cliëntondersteuner het netwerk om de inwoner heen betrekken: ga in gesprek met dat netwerk en sluit aan bij behoeften.’

Goed luisteren

Annette Stekelenburg (adviseur publieke sector) reageert op het verhaal van Lilian Linders. ‘Wat ik gemist heb, is iemand die naast in plaats van boven mij ging staan. Iemand die mij serieus nam en aanvoelde wat ik nodig had. Ik heb altijd gezegd: de zorg ervaar ik niet als zwaar, het papierwerk wel. De reactie op mijn gezinssituatie is altijd: “Wat erg”. Maar men zou moeten vragen: “Hoe ervaar je het?” Vul het niet in, maar stel die vraag. Soms is luisteren, zonder te oordelen en oplossingen aan te dragen, al genoeg.’ Klazine Tuinier (ervaringsdeskundig cliëntondersteuner) vult aan: ‘Dat vind ik een empowerende vraag! Dan krijg ik het gevoel dat ik iets mag vinden, mijn gevoel doet ertoe. En geloven en voelen dat je iets zelf kan maakt krachtig. Als cliëntondersteuner kun je door goed kennis te maken met een inwoner en goed te luisteren een omgeving creëren waarin men weer in zichzelf gaat geloven.’ 

'Als cliëntondersteuner kun je door goed kennis te maken met een inwoner en goed te luisteren een omgeving creëren waarin men weer in zichzelf gaat geloven'

Zetje in de rug

Maarten van den Broek (projectleider bij MEE) vertelt: ‘Als cliëntondersteuner kun je iemand een zetje in de rug geven om weer in zijn eigen kracht te staan. Cliëntondersteuners van MEE nemen de inwoner aan de hand in het ingewikkelde zorglandschap. We gaan voor kortdurende ondersteuning, maar de praktijk is vaak weerbarstig. Als er vragen blijven, ben je nog niet klaar, we eindigen pas wanneer de inwoner echt geholpen is. Het is en blijft maatwerk.’ 

Cliëntondersteuning voor iedereen

Op het middagprogramma van dit congres stonden vijf themalijnen ‘de kracht van de inwoner’ centraal. Deelnemers gingen aan de slag met de thema’s ervaringsdeskundigheid, toegankelijke cliëntondersteuning, cliëntondersteuning bij werk en inkomen, de verbinding tussen het sociaal en juridisch domein en monitoring. Bora Avrić (projectleider Movisie) vertelt: ‘Een terugkerend thema blijft: “Hoe weet je als inwoner waar je moet zijn?” Inwoners hebben verschillende vragen over verschillende domeinen. Daarom besteden we hier veel aandacht aan. De inwoner en zijn vragen moeten centraal staan: niet over de inwoner praten, maar hun ervaringen meenemen in beleid.’ Onafhankelijke cliëntondersteuning voor iedereen die dit nodig heeft, hoe gaan we dat samen bereiken? Avrić: ‘Om ondersteuning te bieden aan alle levensdomeinen hebben we een breed palet aan partijen nodig: gemeenten, aanbieders, vrijwilligers, etc. We hebben tijd nodig om van elkaars expertises te leren. Samenwerken is nooit een sprint, het is een marathon.’ Avrić sluit het congres met de volgende boodschap voor de koplopergemeenten: ‘Koplopers, pak je rol als ambassadeur. Je bent niet voor niets koploper geworden, laat anderen van jou leren en inspireer andere gemeenten om ook aan de slag te gaan met de doorontwikkeling van onafhankelijke cliëntondersteuning!’

Het congres werd afgesloten met drie scènes van theatergezelschap Kracht van Beleving. Zij vatten het congres samen in een aantal minuten theater. Bekijk de video hier!