Kwaliteitskompas Armoede
Armoede staat bij iedere gemeente hoog op de politieke en beleidsagenda. Een hardnekkig vraagstuk dat niet is op te lossen met één beleidsmaatregel of door één organisatie. Het is voor een effectieve aanpak nodig om te weten hoe het armoedevraagstuk er in de lokale context uitziet, welke gewenste resultaten je gezamenlijk wilt realiseren en welke aanpak daaraan gaat bijdragen. Het kwaliteitskompas helpt dit gezamenlijke denkproces te structureren en toe te werken naar een effectieve aanpak. In Meerssen zetten gemeente, partners en inwoners een eerste stap. Dat leverde belangrijke inzichten op.
Bekijk de video over de werkconferentie in Meerssen
Deelnemers aan de werkconferentie Armoede in Meerssen aan de slag met het vraagstuk armoede
Armoede is veelvormig. Bij het armoedevraagstuk zijn veel partners betrokken, die niet allemaal hetzelfde beeld hebben over armoede. In Meerssen stond tijdens de werkconferentie Armoede daarom uitwisseling tussen verschillende betrokkenen centraal. Het was een gemêleerd gezelschap van ervaringsdeskundigen, beleidsmedewerkers en sociale professionals. Ook aanwezig waren jongeren van de plaatselijke middelbare school, ouderen, vrijwilligers en de pastoor die zichzelf bij voorkeur ‘aalmoezenier’ noemt.
Kwaliteitskompas
Het Kwaliteitskompas kun je inzetten om samenwerking rondom een vraagstuk te bevorderen, effecten zichtbaar te maken en is vooral ook bedoeld om van elkaar te leren. Bekijk hier de video over het kwaliteitskompas.
Ambities
De aanwezigen gaan met elkaar in gesprek over de vraag ‘hoe gaat het met onze inwoners op het gebied van armoede’ en ‘wat zijn onze ambities’. Het vraagstuk is alleen gezamenlijk aan te pakken en daarom is het ook nodig om het probleem gezamenlijk te duiden en de stand van zaken te bepalen. Het resultaat van dit gezamenlijke proces staat niet vooraf vast en zo ook de ambities niet. Zo gaat een smalle benadering van armoede uit van financiële tekorten, waarbij een achtergestelde en onzekere economische positie van een persoon in armoede centraal staat. Een ambitie die hieruit voorkomt is ‘mensen kunnen rondkomen om in hun dagelijkse levensbehoefte te voorzien’. Meerssen kiest daarentegen voor een brede benadering van armoede, waarbij armoede wordt gezien als een complex verschijnsel met verschillende samenhangende dimensies op het gebied van inkomen, wonen, zelfredzaamheid en sociale participatie. Volgens wethouder Marly Heusschen is armoede ‘het haakje’ voor tal van andere problemen, zoals eenzaamheid, uitsluiting of het gevoel er niet bij te horen. Juist op dat welzijnsaspect wil de gemeente zich richten, benadrukt ze. Een ambitie die hieruit voortkomt is ‘mensen ervaren welzijn en sociale aansluiting ondanks dat er armoede is’.
Wat speelt er lokaal
Ambities zijn groot, een stip op de horizon. Belangrijk dus om dit concreet te maken. Het kwaliteitskompas helpt hierbij door in beeld te brengen wat er lokaal speelt. Welke groepen kunnen niet rondkomen en hoe komt dat? Zijn er bepaalde wijken of groepen met meer armoede? Er zijn monitors en gebiedscans die inzicht even. Maar ook maatschappelijke partners en inwoners hebben kennis van de lokale stand van zaken. In Meerssen wisselden kleine, steeds roulerende groepen deelnemers ideeën uit. Een terugkomend onderwerp is het taboe rondom armoede, waardoor het probleem onzichtbaar blijft en mensen zich eenzaam voelen. Een andere rode draad is dat het systeem erg ingewikkeld is. Mensen durven nauwelijks meer toeslagen aan te vragen of van voorzieningen gebruik te maken, uit angst dat ze iets verkeerd doen en daardoor nog meer schulden krijgen. Ook de digitalisering speelt hierbij een rol, waardoor het systeem ontoegankelijk wordt voor bijvoorbeeld ouderen. Ten slotte constateren de aanwezigen dat armoede impact heeft op het meedoen in de maatschappij, bijvoorbeeld doordat er geen geld is voor deelname aan sociale activiteiten.
Maatschappelijke resultaten
Hierna komt een volgende vraag aan de orde, namelijk: Waar willen we ons de komende vier jaar op richten? Het kwaliteitskompas biedt hiervoor de volgende hulpvraag: ‘over vier jaar willen we dat onze inwoners….’. Deze maatschappelijke resultaten worden lokaal bepaald. Wat in de ene gemeente een uitdaging is, speelt in een andere gemeente mogelijk minder. In Meerssen komen verschillende doelgroepen aan bod, waaronder ouderen, alleenstaande ouders en zelfstandige ondernemers. Dit resulteert in de volgende maatschappelijke resultaten voor deze doelgroepen, namelijk 'over vier jaar' ervaren ouderen dat financiële problemen geen belemmering vormen voor hun mobiliteit, is er onder jongeren minder schaamte en meer openheid om te praten over armoede en maken zelfstandige ondernemers vaker en eerder gebruik van voorzieningen bij (het overbruggen van tijdelijke) financiële schaarste.
Activiteiten die bijdragen
Naast praktijk- en ervaringskennis, is het belangrijk om wetenschappelijke kennis te benutten. Ter inspiratie bij het formuleren van concrete activiteiten staan deelnemers in Meerssen stil bij ‘wat werkt’. Dit is kennis uit de wetenschap die van belang is voor iedereen die aan de slag gaat met armoedebestrijding, al was het maar om de ‘goede dingen’ te doen die echt het verschil maken. Met de ‘wat werkt’ kennis voorhanden (zie kader) zijn groepjes gaan brainstormen over activiteiten die bijdragen aan de maatschappelijke resultaten. Als gemeente kun je bijvoorbeeld een systeem niet veranderen, maar je kunt bijvoorbeeld wel zorgen voor lokale oplossingen, zoals het werken met één loket waar mensen met al dit soort problemen terechtkunnen. Niet in het gemeentehuis, maar op verschillende laagdrempelige plekken in de wijk, zodat mensen daar ook echt gebruik van gaan maken. Voor zelfstandigen wordt gedacht aan servicepunten en een app waar zij advies en informatie kunnen ontvangen over voorzieningen. Voor jongeren is het idee om verhalen van social influencers en ervaringsdeskundige - jongeren die armoede hebben ervaren - te delen via social media, om het taboe rondom armoede te verminderen. En voor ouderen gaat het om gratis reizen met openbaar vervoer en buurtbussen, zodat zij kunnen deelnemen aan sociale activiteiten en hun familie en vrienden kunnen blijven bezoeken.
Wat Werkt Dossier Armoede
Het wat werkt dossier Armoede geeft een overzicht van inzichten vanuit onderzoek en praktijk naar werkzame elementen in de aanpak van armoede. Er wordt antwoord gegeven op de vraag wat overheden, professionals en burgers zelf kunnen doen om armoede op een succesvolle wijze te voorkomen en aan te pakken Zo wijst recent onderzoek op het belang om rekening te houden met stress die geldschaarste teweeg brengt en de invloed op het denk- en doenvermogen van mensen. In het voorjaar van 2020 wordt een update van dit dossier verwacht met de meest recente kennis.
Lees ook het Wat werkt dossier: Wat werkt bij armoede
Outcome meten en leren en verbeteren
De bijeenkomst in Meerssen biedt een mooie basis voor een vervolg, namelijk nagaan wat iedere betrokkene kan bijdragen en hoe zichtbaar valt te maken of de activiteiten het gewenste effect hebben. Resultaten blijven volgen is nodig, om van elkaar te leren en te verbeteren. Zo worden alle partijen samen steeds beter in de aanpak van een complex vraagstuk als armoede.
