Zelfhulp is gebaat bij ondersteuning

Zelfhulp is door haar aard een zelfgeorganiseerd initiatief. Maar net als mantelzorg en vrijwillige inzet heeft zelfhulp baat bij ondersteuning. De deelnemers zijn kwetsbare mensen, doordat ze te maken hebben (gehad) met een beperking of probleem. Ze brengen hun eigen ervaring mee om met elkaar aan herstel te werken. Dat betekent niet dat ze altijd bekwaam zijn in het organiseren van zo’n initiatief.

Zelfhulp is effectief

Deelnemers hebben veel baat bij zelfhulp, dat blijkt uit onderzoek (zie hoofdstuk 4 uit Gesteund door zelfhulp). Het vergroot hun zelfredzaamheid waardoor ze minder ondersteuning nodig hebben van professionals en beter kunnen aangeven welke steun ze wél willen hebben. Over het geheel genomen heeft zelfhulp een positief effect op het leven van deelnemers aan zelfhulp. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de kosten voor zorggebruik omlaag gaan. Ook dat maakt zelfhulp een goede aanvulling op reguliere vormen van zorg.

Zelfhulp geeft ruimte

Een bekende vorm van zelfhulp zijn de AA (‘Anonieme Alcoholisten’) groepen. De AA functioneert met praatgroepen zoals veel zelfhulpinitiatieven. Er zijn ook andere vormen. Bijvoorbeeld  een eetclub om eenzaamheid te verdrijven, een koor om vervelende ervaringen om te zetten in iets positief of  een sportinstuif voor en door  hartpatiënten. Samen met anderen hun probleem of aandoening duiden,  geeft mensen grip op hun leven. Het probleem of ziekte verdwijnt er niet door, maar beheerst het leven niet meer. En dat geeft ruimte voor andere zaken.

Wat kunt u als gemeente doen?

In 6 stappen naar een goede ondersteuning van zelfhulp

1. Maak de keuze: zelf ondersteunen of een steunpunt instellen. U kunt als gemeente de ondersteuning van zelfhulpgroepen zelf oppakken of deze beleggen bij een lokaal steunpunt. Afhankelijk van deze keuze kunt u de overige stappen zelf uitvoeren of zaken meegeven aan het steunpunt.
2. Geef ondersteuning bij het organiseren van een zelfhulpgroep. Het leiden van een groep is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Schakel daarom de expertise in van mensen met ervaring in zelfhulp. Ervaren begeleiders kunnen nieuwe begeleiders wegwijs maken en tips geven. En ga op zoek naar instanties die het proces en de organisatie van zelfhulpinitiatieven kunnen ondersteunen (bijvoorbeeld het werven van deelnemers en het kiezen van een gespreksonderwerp).
3. Bied praktische ondersteuning. Denk hierbij aan het beschikbaar stellen van ruimte, computers, printmogelijkheden.
4. Stel informatie beschikbaar over:
   - gemeentelijke regelingen, zoals regelingen rond werk en uitkeringen voor chronisch zieken en hulp en ondersteuning via de Wmo.
   - zelfhulpgroepen in uw gemeente. Denk aan een lokale sociale zelfhulpkaart: waar kunnen geïnteresseerden terecht met hun vraag of probleem?
   - gedeelde problematiek: het probleemgebied of de ziekte van het zelfhulpinitiatief.
5. Faciliteer de samenwerking met professionele hulpverleners. U kunt de samenwerking met zelfhulpgroepen meegeven als voorwaarde aan zorgorganisaties. Zij dienen er dan voor te zorgen dat hulpverleners op de hoogte zijn van bestaande zelfhulpgroepen (bijvoorbeeld met behulp van de sociale zelfhulpkaart – zie stap 4), zodat zij cliënten erop kunnen wijzen.
6. Geef zelfhulpgroepen een stem. Betrek deelnemers van zelfhulpgroepen bij de ontwikkeling van het beleid in uw gemeente. Zij kunnen mensen met een bepaalde aandoening vertegenwoordigen bij beleidsontwikkelingen.
    

Door met deze 6 stappen aan de slag te gaan, geeft u zelfhulp de ruimte in uw gemeente! Zorg er wel voor dat zelfhulpgroepen onafhankelijk zijn. De ervaring leert dat groepen het beste werken als de deelnemers zelf de regie in handen hebben.  

Bestaande ondersteuning

Ondersteuning van zelfhulp kunt u lokaal of regionaal aanbieden. Voorbeelden van lokale, onafhankelijke ondersteuning zijn de bestaande lokale steunpunten zelfhulp in Nederland, zoals het Steunpunt Zelfhulp Friesland en Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant. Daarnaast zijn er in Nederland verschillende soorten organisaties die kunnen bijdragen aan de ondersteuning van zelfhulpgroepen, vaak landelijk of regionaal georganiseerd.

Landelijke patiënten- en cliëntenorganisaties zijn een belangrijke bron van kennis op het gebied van ziekten en beperkingen. Zorgbelangen, provinciale ondersteuners van patiënten en cliënten kunnen bijdragen aan ondersteuning van zelfhulpinitiatieven of steunpunten zelfhulp. Opleidingen en kennisinstituten zijn partijen die informatie of opleidingsvoorzieningen rond zelfhulp kunnen verzorgen. Dit is op dit moment geen gemeengoed. Zelfhulp Nederland en Zelfhulp Verbindt zijn twee netwerkorganisaties die zelfhulpinitiatieven in Nederland samenbrengen.

Meer informatie

Meer weten? Download of bestel de publicatie ‘Gesteund door zelfhulp’. Op www.movisie.nl/zelfhulp vindt u meer informatie over zelfhulp en hoe u dit als gemeente kunt ondersteunen. Download ook de nieuwe folder voor gemeenten Zelfhulp: vat op eigen zorgen. In zes stappen naar een goede ondersteuning van zelfhulp.