Een groep onderzoekers onder wie Movisie experts Hanneke Mateman, Roos van Wijngaarden, Romy Santpoort en Radboud Engbersen sprak met alle betrokkenen en schreef het advies ‘Sociale veerkracht van Almeerders’. Wat zijn belangrijke punten en wat kunnen andere gemeenten daarvan leren?

Aanleiding voor rapport

Nog geen vijftig jaar na de bouw van de eerste woningen nadert Almere een kwart miljoen inwoners. Geen stad in Nederland groeide zo snel, en geen stad van deze omvang is zo ruim en groen opgezet als Almere. Waar andere steden organisch groeiden en soms zelfs honderden jaren oud zijn, ontstond Almere in korte tijd vanaf de tekentafel. Ook al zijn veel van de sociaal-maatschappelijke opgaven waarvoor Almere staat, ogenschijnlijk dezelfde als in veel andere grote steden, de combinatie met de ruimtelijke groeien de mogelijkheden die dat biedt blijft bijzonder. De complexiteit en verwevenheid van de uitdagingen dwingt Almere tot het maken van keuzes, ook gezien de schaarste aan middelen en menskracht.

Welzijn en leefomgeving hangen samen

De NOS kreeg de primeur. Het rapport ‘Sociale veerkracht van Almeerders’ is dan ook een uniek rapport. Onderzoekers van drie vooraanstaande kennisinstituten inventariseerden beleidsdocumenten, bestaand onderzoek en statistische data over de stad, vergeleken die met die van twaalf andere gemeenten en het belangrijkste: zij gingen breed de dialoog aan met honderden bewoners, maatschappelijke organisaties en andere betrokken, ambtenaren en politici. Welke kansen en knelpunten zagen zij?

Trekker vanuit Movisie was Hanneke Mateman: ‘Het onderzoek laat zien hoe verweven gezondheid en welzijn van mensen zijn met waar zij wonen en leven en dat de aanpak van sociale vraagstukken vraagt om domein-overstijgende samenwerking’. Uit het rapport: ‘Wil je als stad sociale doelstellingen realiseren dan vraagt dat ook om inspanningen in andere domeinen, zoals bijvoorbeeld het fysieke domein. Concepten als positieve gezondheid en brede welvaart zijn voorbeelden van benaderingen die gericht zijn op het versterken van veerkracht en kunnen daarbij als kapstok dienen in het denken over en ontwikkelen van beleid. Dit advies levert vanuit een integrale blik een bijdrage aan het versterken van de sociale veerkracht, zodat meer Almeerders kunnen meedoen, zich gezond voelen, zich ontwikkelen, en zich mede-eigenaar van de stad voelen.’

De onderzoekers adviseren een tweesporenbeleid: versterk de sociale veerkracht in de bestaande wijken en vergroot de maatschappelijke kansen van de Almeerders. En benut daarnaast de toekomstige stedelijke groei, in het licht van de groeiambities en de hierover gemaakte afspraken met Rijk, provincie en MRA, om de stad als geheel te versterken. Zorg dat in de nieuw te ontwikkelen wijken van meet af aan de randvoorwaarden op orde zijn voor talentontwikkeling, sociale stabiliteit en veerkracht

Vertrouwen en verandering vragen om lange adem

'Erken dat voor de aanpak van taaie vraagstukken een lange termijnvisie en aanpak nodig is met ruimte voor maatwerk en continuïteit om te bouwen aan vruchtbare samenwerking.'

Het is essentieel dat de samenhang of integraliteit niet beperkt blijft tot beleidsnota’s, maar dat ze vorm en inhoud krijgt in de buitenwereld waar een flink aantal inwoners te maken heeft met een stapeling van problemen als een laag inkomen, onzekere arbeidscontracten, slechte huisvesting, problematische schulden en/of gezondheidsproblemen.

Integraal werken druist soms in tegen de institutionele logica van organisaties; slagvaardig samenspel ontstaat vanuit een heldere taakverdeling tussen betrokken partijen, die ieder hun eigen kwaliteit inbrengen. Naast de gemeente geldt dit ook voor instellingen, formele en informele organisaties en inwoners. Integraal werken is echter niet alles en iedereen overal bij betrekken. Het betekent vooral de eigen taak zo goed mogelijk uitvoeren. Daarbij verder kijken dan de eigen sectorale doelstellingen. Respect tonen voor elkaars positie. En 
elkaar waar nodig verder helpen om schotten tussen domeinen en organisaties te kunnen doorbreken. Daarbij helpt het om gedeelde ambities en een gedeelde taal te ontwikkelen. 

Naast het bewust voeren van een op integraliteit gestoeld tweesporenbeleid, moet er aandacht zijn voor het schakelen tussen schaalniveaus. Sommige voorzieningen en interventies zijn nodig op buurt- en wijkniveau, andere vragen om inzet of afstemming op stedelijk of regionaal niveau. Daarbij is het ook belangrijk om alert te zijn op de belangrijke (en soms kwetsbare) overgangsmomenten in de levensloop van inwoners. Hanneke Mateman: 'Erken dat voor de aanpak van taaie vraagstukken een lange termijnvisie en aanpak nodig is met ruimte voor maatwerk en continuïteit om te bouwen aan vruchtbare samenwerking.' Dit vraagt om een niet-vrijblijvend domeinoverstijgende inzet en afstemming en om continuïteit en vasthoudendheid.

Trots op Almere

Bij veerkracht gaat het om weerbaarheid van mensen bij het omgaan met veranderingen, spanningen en tegenslagen. Het draait om hoe inwoners, ondernemers, gemeenschappen en organisaties hierop reageren, ervan herstellen en toekomstgericht transformeren. Vooral inwoners die met chronische tegenslag te maken hebben, vragen aandacht. Het onderzoek laat ook zien dat het met een deel van de jeugd in Almere niet goed gaat. Een kwetsbare jeugd in een stad is een voorspeller van afnemende sociale veerkracht in de toekomst en daarom is het belangrijk dat er geïnvesteerd wordt in kansen voor jeugd. 

Wat Hanneke Mateman opviel was dat er ongelooflijk veel mensen in Almere trots zijn op hun stad. 'Tijdens de dialoogavond met inwoners en organisaties en in heel veel gesprekken die we met jongeren hadden viel me op hoe trots die op Almere zijn. Ze willen graag iets betekenen voor hun buurt, voor hun wijk. Dat vraagt om ontmoetingsplekken voor verschillende doelgroepen waar inwoners activiteiten kunnen ontplooien en sociale professionals en vrijwilligersorganisaties die kunnen helpen om ideeën tot volwaardige activiteiten te laten uitgroeien. De trots en liefde van jonge en oudere inwoners voor hun stad Almere biedt een enorme kans om de sociale veerkracht van Almere te versterken.'

Bekijk het rapport Sociale veerkracht van Almeerders