Als je problemen van bewoners effectief wil aanpakken, moet je integraal aan de slag: hun vragen in samenhang bekijken. Maar wat is integraal werken eigenlijk? Integraal werken betekent werken vanuit verschillen, legt Anneke van der Ven van Movisie uit. Ook al valt dat niet mee. ‘Ik hoor vaak dat integraal werken moeilijk is. Maar het heeft echt een meerwaarde voor de oplossing als je het probleem vanuit verschillende perspectieven en deskundigheden kunt bekijken. Als je integraal werkt, vraag je je bijvoorbeeld niet alleen maar af of iemand genoeg inkomen heeft om rond te komen, maar ook wat het effect is op de opvoeding. Want als je je kind niet kunt geven wat het nodig heeft omdat je weinig inkomen hebt, kan dat veel extra stress geven.’

Minder instanties over vloer

Integraal werken zorgt voor minder verschillende hulpverleners en instanties over de vloer. Van der Ven: ‘De hulpverlening kan beter op elkaar worden afgestemd. Je wilt niet dat er voor iedere vraag weer een andere professional bij de cliënt aanklopt.’ Christa Smit, bijstandsconsulent van de Sociale Dienst en medewerker in het sociaal wijkteam in Beijum (Groningen) vertelt in Aan de slag met sociale wijkteams (Movisie, 2014) over hun nieuwe werkwijze: ‘Een voorbeeld van wat we nu anders doen is de aanpak van jeugdoverlast. We werken in de nieuwe aanpak veel collectiever en meer integraal. We houden bijvoorbeeld gezinsgesprekken met ouders in plaats van dat we alleen de jongeren betrekken in onze aanpak. Door een goede mix van individueel en collectief en het beter benutten van het opbouwwerk, worden problemen veel meer bij de wortel en minder verkokerd aangepakt en daardoor sneller opgelost. De onderlinge lijnen zijn ook veel korter en in de onderlinge communicatie bellen, sms’en en appen we elkaar gemakkelijk.’

'Problemen worden veel meer bij de wortel en minder verkokerd aangepakt'

Oog voor de wijk

Tegelijkertijd is integraal werken niet zomaar mensen bij elkaar zetten, omdát je integraal wilt werken, aldus Anneke van der Ven. ‘Je doet het vanwege de achterliggende vraag: wat heeft deze wijk nodig?’ De zwakke en sterke kanten kunnen in iedere wijk of in iedere dorpskern anders liggen. Dat brengt andere vragen, andere problemen en andere mogelijkheden met zich mee. In Nijmegen zorgt de ZZG Zorggroep voor wijkverpleging in alle wijkteams van de stad. Cecile Steentjes is ZZG-programmamanager en coördinator van de wijkverpleging in de sociale wijkteams in de wijken van de stad Nijmegen. Zij ziet in de praktijk dat ieder team anders is, zo vertelt ze op de website van In voor zorg: ‘Geen wijk is hetzelfde. Daarom heeft elk sociaal wijkteam een andere samenstelling. Zijn er bijvoorbeeld veel ouderen in een wijk, of jonge gezinnen, dan zie je dat terug in de professionals die deel uitmaken van het team. Vast vertegenwoordigd zijn wel altijd maatschappelijk werk, een Wmo-consulent, opbouwwerker en een wijkverpleegkundige. Het sociale wijkteam fungeert als de voelsprieten, oren en ogen van de wijk en speelt in op de vragen die spelen bij de bewoners.’

Gezamenlijke werkwijze

Volgens Anneke van der Ven gaat integraal werken niet alleen over samen in een team zitten, maar ook over een gezamenlijke werkwijze. ‘Er moet ruimte zijn om naar elkaar te luisteren, en bijvoorbeeld samen een stijl van werken ontwikkelen. Het helpt als je een vergelijkbare visie hebt op je werkwijze. Als de politie of de sociale dienst in het wijkteam zitten, kunnen de meningen over wat er nodig is gemakkelijk in strijd zijn met elkaar: handhaven of ondersteunen.’ Daar moet je dan samen uitkomen. Een visie delen én een gezamenlijke werkwijze ontwikkelen kosten tijd. ‘Juist in deze startfase is het goed om tijd te reserveren om elkaar en elkaars werkwijze te leren kennen. Je hoeft het niet allemaal direct te weten en te kunnen.’  

'Juist in deze startfase is het goed om tijd te reserveren om elkaar en elkaars werkwijze te leren kennen'

Voor elkaar klaar staan

René Paulissen, teamleider van het sociale wijkteam in Beijum, komt ook aan het woord in Aan de slag met sociale wijkteams (Movisie, 2014). Hij vertelt hoe zijn team de tijd nam om elkaar te leren kennen: ‘Toen de eerste meldingen binnen kwamen, gingen we er op af in koppels van twee, daarbij mixten we mensen uit verschillende organisaties. Door elkaar vragen te stellen, te werken vanuit een open houding en door fouten met elkaar te bespreken, leren we heel veel van elkaar. Gaandeweg ontwikkel je samen een werkwijze. We staan voor pittige situaties. Het fijne is dan dat we voor elkaar klaar staan. Tijdens geplande momenten als intervisie en ongeplande momenten waarop dat nodig is.’