Het aantal zorgcoöperaties en andere burgerinitiatieven in wonen, welzijn en zorg nam afgelopen jaar flink toe. Ging het in 2013 nog om ongeveer dertig initiatieven, in 2014 waren dat er ruim honderd. Burgerinitiatieven ontstaan vaak als reactie op bestaand aanbod, wanneer dat niet aansluit bij de behoeften van bewoners. Initiatiefnemers zijn dan ook betrokken mensen die hun directe leefomgeving willen verbeteren. Hiermee ontwikkelt zich een nieuw samenspel tussen burgers, aanbieders en gemeenten. Om kennis en succesverhalen uit de praktijk te verzamelen, zochten Movisie, Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg en ActivAge drie burgerinitiatieven op. De ervaringen vindt u in een serie van tien artikelen onderaan deze pagina.

Vertrouwde omgeving

Meestal begint het met diensten als vervoer, klussen in huis, maaltijden of een ontmoetingsplek. Deze diensten breiden uit naar intensievere zorg. Sommige bieden geleidelijk zorgcoördinatie, persoonlijke verzorging/verpleging en dagopvang, soms ook zorgwoningen. Daar is samenwerking voor nodig met professionele organisaties, lokale ondernemers en gemeentelijke diensten. Austerlitz Zorgt is een voorbeeld van een groeiend burgerinitiatief. Dorpsbewoners van Austerlitz gaven in een enquête van de bewonersvereniging aan dat zij niet naar Zeist wilden verhuizen, mochten ze hulp nodig hebben. Dat zou voor ouderen betekenen dat ze hun vertrouwde omgeving en hun netwerk kwijt zouden raken. 

Wie A zegt

Vanuit de bewonersvereniging zetten bewoners verschillende werkgroepen op met uiteenlopende taken: Austerlitz Eet, Austerlitz Rijdt, Austerlitz Klust en Austerlitz Beweegt. De coöperatie wil zorgwoningen realiseren in het dorp. Enthousiaste kartrekkers zijn daarbij van groot belang. Voorzitter Jan Snijders is zo’n kartrekker. Hij vertelt: “In onze visie kan het niet zo zijn dat een gemeente een leefbaarheidsonderzoek houdt en er vervolgens niets gebeurt om de wensen van het dorp te vervullen. Wie A zegt, moet ook B zeggen. De gemeente deed het niet, dus hebben we het zelf gedaan.”

Bejegend worden

Ook in het Limburgse dorp Ysselsteyn, gemeente Venray, initieerden bewoners de nieuwbouw van zorgwoningen, ‘t Zorghuus. Het hele dorp betaalde eraan mee. Hoewel de gemeente moest wennen aan het idee, kon zij uiteindelijk meegaan. Zo vertelt Wilco van der Bas, beleidsmedewerker van de gemeente: “We hebben samen met een aantal actieve burgers werkconferenties op het stadhuis georganiseerd en workshops gehouden voor ons management en de afdelingen. We legden allerlei vragen voor. Wat zien wij veranderen in de buitenwereld? Hoe kijk je naar de burger? Wat betekent dat voor ieders vakgebied? Hoe zou je zelf als burger bejegend willen worden?” Zo brachten ze in Ysselsteyn de gemeente en burgerinitiatieven dichterbij elkaar.

Bouwstenen

Alle artikelen samen leveren de bouwstenen voor burgerinitiatieven om zich verder te ontwikkelen, en samen te werken met de gemeente en lokale partners in wonen, welzijn en zorg. Hoe betrekt u vrijwilligers en werkt u samen met maatschappelijke organisaties en gemeenten? Welke groeistadia maken burgerinitiatieven door en welke rechtsvormen sluiten hierbij aan? Hoe regelt u de financiering? Lees het in deze artikelenserie:

1. Drie inspirerende voorbeelden
   Maak kennis met Austerlitz Zorgt, Stichting Bonafide en 't Zorghuus
2. Daar doe je het voor
   Over drijfveren en motieven van burgers
3. Doorpakken, maar niet voor de troepen uitlopen 
   Effectief leidinggeven aan een burgerinitiatief
4. Draagvlak verzekerd? 
   Over binden en betrokken blijven bij het burgerinitiatief
5. Het gaat niet alleen om meten 
   Omgaan met kwaliteit, aansprakelijkheid en regelgeving
6. Als het geld rolt
   Financiering van burgerinitiatieven in wonen, welzijn en zorg
7. We doen het samen
   De gemeente als partner van burgerinitiatieven
8. Samen op de bres voor kwetsbare bewoners
   Hoe burgerinitiatieven kunnen samenwerken met professionals
9. Zijn er grenzen aan wat je oppakt? 
   Over groeien en blijven b(l)oeien
10. Een kwestie van goed organiseren
    Over groeistadia, rechtsvormen en organisatieprincipes bij burgerinitiatieven