Zelfregie of zelfredzaam. Zie jij het verschil?
Mensen ondersteunen bij het zelf oplossen van hun problemen: dat is de opdracht voor de professional. Zelfregie en zelfredzaamheid worden hierbij vaak in één adem genoemd. Maar gaan zelf beslissen en zelf doen altijd hand in hand? Zelfregie houdt immers ook in dat je kunt kiezen voor professionele hulp. VU-masterstudente Marloes Vlind onderzocht wat deze begrippen betekenen in het contact tussen cliënt en hulpverlener.
'Iedereen zelfredzaam is het nieuwe mantra, maar onderzoek laat zien dat de realiteit complexer is'
Voor haar afstudeeronderzoek bij Movisie interviewde Marloes Vlind negen welzijnsprofessionals en zeven cliënten over wat zelfregie in de praktijk voor hen betekent. 'Het is cruciaal voor mensen om zelf aan het roer van het leven te staan, ook wanneer je met hulpverlening te maken hebt', legt Marloes uit. Dat blijkt onomwonden uit de interviews die zij hield met professionals en hun cliënten. 'Een cliënt vertelde mij over een negatieve ervaring. Zijn maatschappelijk werker wilde op een gegeven moment met zijn huisarts praten zonder dat hij erbij is. Hij voelde zich een niksnut. Ja, dat werkt dus averechts.' Tegelijkertijd betekent zelfregie niet dat een cliënt alles zelf doet. Veel cliënten weten niet waar ze moeten beginnen, zij zijn het overzicht kwijt. Daardoor kunnen zij niet aangeven welke hulp ze nodig hebben. 'In die situaties helpt het als een professional tijdelijk de regie overneemt, maar altijd met het doel dat de cliënt meer grip op zijn of haar leven krijgt.'
Hoe versterk ik eigen kracht en zelfregie
Vangnet
Werken vanuit zelfregie betekent ook aandacht voor het sociale netwerk van een cliënt. Hulp uit de eigen sociale kring kan de zelfregie vergroten. Dat gaat niet altijd vanzelf, blijkt uit de interviews. Marloes signaleert twee hobbels. 'Cliënten die hulp vragen of nodig hebben, hebben juist gebrek aan zo’n vangnet. De sociale banden zijn slecht of verbroken. Het verbeteren van het sociale netwerk kost professionals veel tijd en ze zijn er ook nog niet bedreven genoeg in.' Daarnaast vinden cliënten het lang niet altijd gemakkelijk om een beroep te doen op hun sociale netwerk. 'Mensen willen in de eerste plaats partner, ouder of buurvrouw zijn zonder dat daar een hulpverleningsrelatie aan vast zit.Wederkerigheid is het sleutelwoord. Cliënten én professionals ervaren dat als dé manier om vraagverlegenheid te overbruggen.'
Optimaal
‘Iedereen zelfredzaam’ is het nieuwe mantra. Het onderzoek van Marloes laat zien dat de realiteit complexer is. 'Zelfregie en zelfredzaamheid zijn twee verschillende begrippen', legt ze uit. 'Zelfregie gaat over zelf beslissen over je eigen leven. Zelfredzaamheid gaat over zelf doen. Mijn onderzoek laat zien dat sommige cliënten tijdelijk of langer ondersteuning nodig hebben om de regie over hun leven weer te kunnen krijgen. Pas wanneer mensen weer het gevoel hebben zelf aan het roer van hun leven te staan, kunnen zij, binnen hun eigen vermogen, optimaal functioneren en dus weer optimaal zelfredzaam zijn.'
Masterthesis
Download de volledige masterthesis van Marloes Vlind: Zelfregie in de praktijk:een kwalitatief onderzoek naar eigen regievoeringvan kwetsbaren in de zelfredzame samenleving.
