'Maatschappelijke problemen los je niet op met een individuele aanpak'

Wat moet er op de agenda van het sociaal werk? Dit is de centrale vraag tijdens de bijeenkomst ‘De agenda van het sociaal werk’ op 14 november 2019 in de Jacobikerk in Utrecht. Tijdens de middag vond een inspirerend debat plaats tussen vier spelers uit het veld. Ze gingen onder andere met elkaar in gesprek over de invloed van sociaal werkers bij het beleid en over de trend om meer collectief te werken. Hoe wenselijk is dit?

De stem van dagvoorzitter Evert van Rest galmt door de Jacobikerk: ‘Wat willen jullie op de agenda van het sociaal werk? Bespreek dit eens met de persoon die naast je zit.’ Vervolgens wordt een stoffen kubusmicrofoon, de zogenoemde CatchBox, door de zaal gegooid. ‘Wij willen het signaleren als breed thema op de agenda!’, roept de één. ‘Zelfzorg van sociaal werkers!’, zegt een ander. ‘Dat sociaal werkers de beroepscode belichamen!’, klinkt weer ergens anders. En uit een andere hoek: ‘De vermaatschappelijking van de zorg en de consequenties daarvan in wijken!’ Genoeg thema’s om deze dag verder op in te gaan.

Bekijk de aftermovie

Vooral gemopperd

Het debat tijdens de bijeenkomst vindt plaats tussen Marco Pastors, Directeur van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid, Mariël van Pelt, hoofddocent van de master Social Work van Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en adviseur bij Movisie, Eelke Nutma, directeur van Welzijn Het Bolwerk en Norbert Wijnhofen, sociaal werker bij Sterker sociaal werk en Sociaal Werker van het Jaar 2019. De eerste stelling: Sociaal werkers moeten beleidsmakers confronteren met beleid dat niet klopt met hun uitvoeringspraktijk. Marco Pastors verwondert zich erover dat zo weinig sociaal werkers uit het veld met de beleidsmedewerkers aan tafel gaan. ‘Er wordt vooral gemopperd over het beleid’, zegt hij. ‘Onderling, maar ook tegen bewoners. Je moet de ballen hebben om naar de bestuurder te gaan en deze te vertellen waar het anders kan en wat beter werkt.’ Met opvoeden en voeden kom je veel verder, vindt Norbert Wijnhofen. ‘Hoe kan je van beleidsmedewerkers verwachten dat ze precies weten wat er speelt? Het aannemen van een samenwerkende houding is veel beter dan een confronterende.’

‘Het aannemen van een samenwerkende houding is veel beter dan een confronterende’

Sociaal werk is een vak

Mariël van Pelt beaamt dat sociaal werkers meer moeten signaleren en agenderen. ‘Maar je kunt ook andersom beredeneren. Beleidsmedewerkers kunnen sociaal werkers ook uitnodigen. Bovendien zien we dat de gemeente niet altijd terugkoppelt. Wanneer sociaal werkers iets agenderen en zij hier verder niets van merken, zakt de moed hen in de schoenen.’ Van Pelt betwijfelt het of sociaal werkers altijd de ruimte en vrijheid voelen om te agenderen. ‘Sociaal werkers komen steeds meer in dienst van de gemeente. In hoeverre kunnen ze dan nog kritisch zijn?’ Volgens Wijnhofen staat dit hem niet in de weg. ‘Agenderen is als sociaal werker mijn verantwoordelijkheid. Sociaal werk is een vak en dat moet je uitstralen.’

Individueel of collectief?

De volgende stelling luidt: Sociaal werkers moeten minder individuele hulpvragen oppakken en meer werken aan buurtverbanden. Iemand uit het publiek pleit ervoor om problemen te bundelen. Dit zou ook bijdragen aan het werken aan preventie. Een ander is het hier niet mee eens: ‘Je moet starten bij het individu. Iedereen heeft andere wensen, met buurtverbanden sluit je een grote groep uit.’ Eelke Nutma vraagt zich af of het niet allebei kan. Ook Norbert Wijnhofen is van mening dat een sociaal werker zowel generalistisch als specialistisch dient te zijn. Marco pastors geeft de voorkeur aan de aanpak van individuele problemen. Hij verwijst naar de aanpak van achterstanden van gezinnen, waarbij de werkwijze ‘één gezin, één plan’ wordt gehanteerd. ‘Je kunt niet altijd zeggen: u heeft een probleem, ik zet u in een groepje met mensen die dezelfde problemen hebben. Daar hebben mensen niets aan’, aldus Pastors. Mariël van pelt verbaast zich over deze uitspraak, grijpt de microfoon en zegt stellig: ‘Die achterstanden zijn geen individueel probleem, het gaat hier om een maatschappelijk probleem. Dat los je niet op door het individueel aan te pakken.’ Norbert Wijnhofen besluit met de uitnodiging aan Pastors om eens een dag met hem mee te lopen: ‘U mist duidelijk de essentie van het groepswerk’, aldus Wijnhofen.

Rudi-roose

Twee Marie Kamphuis lezingen

‘De agenda van het sociaal werk’ was dit jaar het podium voor de Marie Kamphuis Lezing. De Marie Kamphuis Stichting organiseert de lezing sinds 1999. Het gaat altijd over een onderwerp op het snijvlak van maatschappelijk werk en maatschappelijke ontwikkelingen. Inspirerende sprekers worden uitgenodigd om vanuit een specifieke invalshoek het professioneel maatschappelijk werk in een breder kader te plaatsen. Dit jaar ging het om een dubbele lezing, één door de Vlaamse professor dr. Rudi Roose van de Universiteit van Gent en één door de Nederlandse hoogleraar Margo Trappenburg, werkzaam bij Universiteit voor Humanistiek en Universiteit Utrecht. Margot Trappenburg betoogt in haar lezing dat de klassieke principes van het sociaal casework niet geschikt zijn voor het hedendaagse sociaal werk. Rudi Roose houdt een pleidooi voor het omarmen van het onvolmaakt sociaal werk. Lees meer over de lezing op de website van Zorg en Welzijn. Beide lezingen zijn binnenkort te downloaden op de website van de Marie Kamphuis Stichting. De lezingen zijn ook gefilmd, een filmpje is te bekijken op Facebook.

Uitreiking Van Dantzig Penning 2019

Tot slot werd op 14 november ook de Van Dantzig Penning 2019 uitgereikt. De Van Dantzig Penning is een onderscheiding  voor iemand die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt in de aanpak van kindermishandeling. De winnaar van dit jaar is Tea Hol, directeur van de Landelijke Vereniging Aandachtsfunctionarissen Kindermishandeling (LVAK). Lees meer in dit artikel dat eerder op movisie.nl verscheen.

‘De agenda van het sociaal werk’ is georganiseerd door Movisie, Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW), Marie Kamphuis Stichting, Platform voor Sociale Vraagstukken en Platform voor Buurtontwikkeling Buurtwijs.