Het belang van symbolen zoals de regenboogvlag
Waarom is de regenboogvlag eigenlijk zo’n belangrijk symbool, en wat maakt het uit of deze wel of niet op een gebouw wappert? In dit artikel leggen we uit waarom het belangrijk is om meer zichtbaarheid te creëren voor de lhbtiqa+ gemeenschap, en de rol die symbolen als de regenboogvlag daarin spelen.
Jaarlijks is op 17 mei de Internationale Dag tegen lhbtiqa+ fobie, ook wel bekend als IDAHOT. Op deze dag in 1990 schrapte de Wereldgezondheidsorganisatie homoseksualiteit officieel van de internationaal gehanteerde lijst van ziekten, waarin homoseksualiteit te boek stond als een psychische aandoening. Op veel plekken wappert de regenboogvlag en worden er activiteiten georganiseerd. Is dit zinvol en waarom is het belangrijk?
Een regenboogvlag aan het gemeentehuis, de aanwezigheid van een burgemeester bij een Pride of een hetero persoon die bevriend is met een lhbtiqa+ persoon. Het zijn allemaal zichtbare symbolen of gedragingen die bijdragen aan het veranderen van de sociale norm ten aanzien van de acceptatie van de lhbtiqa+ gemeenschap.
Statement
De sociale norm, het idee van wat wij als mensen hebben van ‘wat hoort’ en ‘wat normaal is’, is een sterke voorspeller van gedrag, die ook belangrijk is in het tegengaan van discriminatie. De Internationale Dag tegen lhbtiqa+ fobie op 17 mei leent zich uitstekend voor iedereen om een statement te maken en te laten zien je dat je uitsluiting, haat, geweld en discriminatie jegens lhbtiqa+ personen afkeurt en daarmee een norm stelt.
17 mei: IDAHO/IDAHOT/IDAHOBIT?
De Internationale Dag tegen lhbtiqa+ fobie is een dag waarop organisaties internationaal aandacht vragen voor het verschijnsel haat op grond van seksuele oriëntatie, genderidentiteit, expressie en sekse kenmerken. De dag is ook wel bekend onder de Engelse afkortingen IDAHO of DAHOT (International Day Against HOmophobia and Transphobia), IDAHOTB of IDAHOBIT (International Day Against HOmophobia, BIphobia, Intersex and Transphobia). In meer dan 150 landen worden door steeds meer organisaties activiteiten opgezet. De dag heeft erkenning gekregen van diverse staten en overheden, ook van het Europees Parlement. Meer informatie over deze dag kun je vinden op deze internationale website.
De wetenschap over de zichtbaarheid van symbolen
Voor de lhbtiqa+ gemeenschap heeft het gebruiken van deze symbolen ook positieve effecten. Symbolen kunnen namelijk bijdragen aan het ontstaan van een groepsgevoel[1]. En zoals socioloog Collins[2] stelt: door gezamenlijk de aandacht te vestigen op bepaalde objecten en/of activiteiten en daardoor ook in een gedeelde gemoedstoestand te raken wordt onder andere onderlinge solidariteit gecreëerd. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij het meelopen in een Pride Walk of het meevaren op een boot tijdens een Canal Parade. De zichtbaarheid van lhbtiqa+ personen, de symbolen en evenementen zijn de laatste jaren toegenomen.
Regenboogvlag
De regenboogvlag groeide de afgelopen jaren sterk in haar bekendheid als symbool voor de lhbtiqa+ gemeenschap. De eerste versie van de vlag werd in juni 1978 ontworpen door de Amerikaanse kunstenaar Gilbert Baker uit San Francisco. Inmiddels is de rood-oranje-geel-groen-blauw-paars gekleurde vlag een vaste waarde geworden. Steeds vaker hijsen gemeenten, bedrijven en organisaties de regenboogvlag op bijzondere dagen als zichtbare steun aan lhbtiqa+ personen.
Sinds 2017 is er discussie over de populaire versie van de regenboogvlag, die zou ook groepen uitsluiten. De Amerikaanse stad Philadelphia voegde de kleuren zwart en bruin toe aan de vlag, ter ere van lhbtiqa+ personen van kleur. Inmiddels is er ook een variant van de regenboogvlag die naast zwart en bruin ook de vlag van de transgemeenschap (wit-roze-blauw) en de intersekse vlag (geel met een paarse cirkel) heeft toegevoegd. Deze ‘Intersekse Progress vlag' wordt, ook in Nederland, steeds vaker gebruikt.
Regenboogzebrapad
Een andere veel gebruikte manier om te laten zien dat sekse-, seksuele en genderdiversiteit er mag zijn in de openbare ruimte is het aanleggen van een regenboogpad of regenboogzebrapad. De eerste in Nederland werd aangelegd in 2013 in Utrecht. Inmiddels zijn er verspreid over het land meer dan 40 te vinden. Regenboogzebrapaden kunnen bijdragen aan de ervaren steun van de lokale lhbtiqa+ gemeenschap. Er zijn wel een aantal zaken waar je goed op moet letten bij het aanleggen van een regenboogzebrapad.
Zichtbaarheid in de openbare ruimte; een keerzijde?
Er zijn natuurlijk nog veel meer manieren om lhbtiqa+ zichtbaar te maken in de openbare ruimte. Bijvoorbeeld met een kunstwerk, regenboogbankjes, of regenboogbelettering op het stadhuis. Vaak krijgen de collega’s van Movisie de vraag of dergelijke zichtbaarheid nu echt helpt. Of het niet eigenlijk een vorm van symboolpolitiek is. Natuurlijk is het enkel aanleggen van een regenboogpad niet voldoende. Het kan wel bijdragen aan een proces om meer aandacht voor lhbtiqa+ personen op gang te brengen. Zo hebben we bijvoorbeeld gezien dat in gemeenten waarin een raad tegen een regenboogpad stemde, er burgers en organisaties in beweging kwamen om het onderwerp op de agenda te zetten. Zo kan ook bijvoorbeeld het organiseren van een Roze Zaterdag aanleiding zijn voor een gemeente om bredere aandacht en interesse voor lhbtiqa+ thema’s te stimuleren en versnellen.
Bekijk kennis over regenboogbeleid
Bronnen:
[1] Fiske, A. P. (1992). The four elementary forms of sociality: framework for a unified theory of social relations. Psychological review, 99(4), 689.
[2] Collins, R. (2014). Interaction ritual chains. In Interaction ritual chains. Princeton university press..
