Van beschermd wonen naar beschermd thuis
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het beschermd wonen van mensen met psychiatrische of psychosociale beperkingen. Zij wonen bijvoorbeeld in een instelling met andere mensen die ook begeleiding nodig hebben. Steeds vaker blijven deze mensen in hun eigen huis wonen en komen de hulpverleners bij hen thuis.
Deze beweging zorgt ervoor dat mensen mee kunnen blijven doen in de samenleving en structuur in hun dagelijks leven behouden. Wat brengt deze ontwikkeling teweeg?
In 2015 bracht de commissie Dannenberg in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een advies uit over de toekomst van het beschermd wonen. Op de website van het programma Nieuwe Wegen in ggz en opvang formuleert Erik Dannenberg de essentie van het advies als volgt: ‘Beschermd wonen is niet meer een gebouw dat in de grote stad staat, maar een huis in elke wijk, waar we ter plekke zijn voordat het misgaat.’
Minder wachtlijsten
Stefanie Noorlandt is projectleider van het project ‘Beschermd wonen, beschermd thuis’ van de VNG: ‘Verschillende onderzoeken en de voorvechters van de nieuwe ggz toonden het al aan: mensen met psychische problemen worden niet beter in instellingen, maar hebben meer baat bij ondersteuning in hun eigen omgeving. In verschillende regio’s zijn pilots gaande. De resultaten zijn positief, we zien dat wachtlijsten voor beschermd wonen steeds meer worden weggewerkt.’
Van 1 januari 2020 naar ‘op termijn’
De invoering van een nieuw Verdeelmodel Opvang en Beschermd Wonen stond gepland per 1 januari 2020. Omdat er onduidelijkheid is over het openstellen van de Wet Langdurige Zorg voor mensen met een psychische beperking is de invoering uitgesteld. Een nieuwe datum is nog niet bekend. Met de invoering van dit nieuwe verdeelmodel komt de verantwoordelijkheid van beide voorzieningen bij alle gemeenten te liggen, in plaats van bij alleen de centrumgemeenten.
Voorwaarden en condities
De VNG heeft een aantal leerkringen georganiseerd met kleinere gemeenten. ‘Dit leverde mooie inzichten op’, vertelt Noorlandt. ‘De opbrengsten van de bijeenkomsten bundelen we in een handreiking met praktische handvatten voor gemeenten. Hierin staat bijvoorbeeld hoe je als gemeente kunt investeren in de samenwerking met andere gemeenten en met zorgaanbieders. Dit is één van de voorwaarden om de neuzen dezelfde kant op te krijgen en een gezamenlijke ambitie te formuleren.’ Noorlandt verwijst naar de acht randvoorwaarden en condities van de commissie Dannenberg om tot sociale inclusie te komen:
- Versterken van zelfmanagement, ervaringsdeskundigheid en informele zorg
- Garanderen van langdurige begeleiding met flexibele intensiteit
- Ondersteuningscontinuüm voor herstel en participatie
- Een breed arsenaal van woonvarianten
- Beschikbare en betaalbare wooneenheden
- Laagdrempelige toegang tot zorgfuncties
- Duurzaam samenwerken tussen gemeenten en zorgverzekeraars
- Borgen van kwaliteit en vraaggerichtheid van ondersteuning
GGZ in de wijk
Hoe kan je als professional of gemeente de juiste ondersteuning bieden aan mensen met een psychische kwetsbaarheid in de wijk? Movisie verzamelde ervaringen uit het land: wat werkt in de praktijk? De ervaringen, goede tips en werkzame elementen zijn gebundeld in de publicatie en infographic GGZ in de wijk.
Cultuuromslag gemeenten én professionals
‘Critici zeggen terecht ervoor te waken dat de administratieve lasten door de beweging van beschermd wonen naar beschermd thuis groter worden’, vervolgt Noorlandt. ‘En vragen zich af of ook heel kleine gemeenten het aankunnen. De beweging vraagt inderdaad om een cultuuromslag en dit heeft tijd nodig. Het generalistische aanbod van buurtteams dient ook toegankelijk te zijn voor mensen met psychische problematiek. Maar de mogelijkheid om te kunnen uitwijken naar meer specialistische hulpverlening moet er ook zijn. Sommige gemeenten richten een speciaal GGZ-team op, zoals in Den Haag.’ Gemeenten worstelen ook met het feit dat de 24-uurs bereikbaarheid niet meer vanzelfsprekend is. ‘Dit kun je ondervangen door bijvoorbeeld Buurtcirkels, waarin deelnemers onderling op elkaar letten. Of door middel van e-health.’
Ook professionals dienen in beweging te komen. ‘Er wordt veel naar gemeenten gekeken, maar er kan alleen een cultuurverandering plaatsvinden als ook professionals veranderen. Zij dienen de mens centraal te zetten en het belang in te zien van hulp bieden in de eigen omgeving.’ Noorlandt heeft ook een boodschap aan zorg- en welzijnsinstellingen: ‘Pak een actieve rol, kijk samen met cliënten hoe het aanbod kan transformeren. Dan gaan gemeenten ook graag het gesprek met jou aan.’
Meer weten over Van beschermd wonen naar een beschermd thuis? Bekijk onderstaand filmpje van de VNG.
Beschermd thuis: visie en toekomstbeeld
Movisie heeft in een aantal gemeenten met alle partijen een visie en toekomstbeeld uitgewerkt over beschermd thuis en hoe gemeenten dit het beste vorm kunnen geven. De inzichten worden beschreven in een aantal artikelen, die begin 2018 worden gepubliceerd op deze website.
